قدرت نمايى ایران و طالبان

روابط طالبان با تهران، مسأله‏ی بی‌سابقه‌اي نیست؛ اما این اولین بار است که سفر رسمی هیأت طالبان به پایتخت ایران به صورت رسمی رسانه‏ای می‏شود.

گفته شده ‌كه اين سفر به دعوت ایران انجام گرفته و سيد طيب آغا، مولوي شهاب‌الدين دلاور و شيرمحمد عباس ستانكزي از اعضاي كليدي اين گروه بوده‌اند كه به نمايندگي از هيأت سياسي طالبان با مقام‌هاي امنيتي ايران گفت‌وگو كرده‌اند.

این خبر برای اولین بار در یک خبرگزاری ایرانی (خبرگزاری فارس) به نشر رسید و روشن است که سیاست‏مداران ایرانی نیز با نشر آن موافقت داشته اند. این خبرگزاری بازتاب دهنده‏ی سیاست‏های رسمی ایران بوده و با نهادهای امنیتی آن کشور نیز در ارتباط تنگاتنگ قرار دارد.

سفر هیأت طالبان به تهران مورد تأیید گروه طالبان قرار گرفته و قاری یوسف احمدی در سایت مربوط به طالبان به نام «جهاد» این موضوع را رد نکرده است.

به باور کارشناسان، فاش کردن این رابطه ممکن است به منظور مانور قدرت و نفوذ کشور ایران در میان گروه‏های مخالف مسلح دولت افغانستان باشد تا به کشورهای غربی حاضر در افغانستان بخصوص امریکا نشان دهد ایران نیز می‏تواند به تحریک مخالفان مسلح علیه اهداف غرب در افغانستان بپردازد.

وحید مژده کارشناس و آگاه به سیاست گروه طالبان که در زمان حکومت آنان در وزارت خارجه ایفای وظیفه نموده است، می‏گوید: “با افشاي اين سفر، ايران به امريكا قدرت خود را نشان داد كه اگر مي‌خواهد در افغانستان حضور درازمدت و پايگاه داشته باشد، نقش ايران را بايد در نظر بگيرد. اين مسأله روشن كرد كه ايران توانمندي ايجاد مشكل بيش‏تر را براي امريكا دارد.”

وي مدعي شده بر پايه اطلاعاتي كه ‌‌دارد، در نشست مقام‌هاي طالبان و دولت ايران احتمالاً موضوعاتي در مورد افغانستان پس از ۲۰۱۴، حضور نيروهاي خارجي، انتخابات و همچنين بحث رهايي دو شهروند اكرايني از اسارت طالبان كه ماه قبل به دليل نشست اضطراري يك هلیکوپتر در «لوگر» به دست مخالفان مسلح افتاده بودند، مطرح شده است.

مژده تصریح می‏کند که پيش از اين نيز شماري از اعضاي گروه طالبان از جمله امرالله نعماني، وزير تحصيلات عالي در دوره طالبان توسط دولت ايران براي شركت در كنفرانس بيداري اسلامي به تهران دعوت شده بود و دو طرف نشست‌هايي داشته‌اند.

این اظهار نظرها و سابقه‏ی روابط این گروه با دولت ایران حاکی از آن است که مذاکرات انجام شده در تهران به هدف تقویت نقش ایران در مسایل افغانستان در سمت و سویی است که تهران بتواند از طالبان به عنوان ابزار فشار استفاده نماید؛ کاری‏که هم اکنون پاکستان انجام می‏دهد. هرچند پیش از این نیز ارسال سلاح و ماین برای طالبان از سوی ایران در رسانه‏ها نشر شده و موضوع آموزش آنان در شهرهای مرزی ایران نیز گزارش شده بود؛ اما تاکنون زمینه و جرئت تبارز این خبر از سوی تهران به وجود نیامده بود.

بی خبری وزارت خارجه و سفارت ایران در کابل

سفر هیأت طالبان به تهران درحالی مطرح شده و رسانه‏ای شد که سفارت ایران در افغانستان آن را رد نموده و تکذیب کرد. وزارت امور خارجه افغانستان نیز با اظهار بی‏خبری از این مطلب، آن را نیازمند پیگیری دانست.

رحمت‌الله آزاده، از دفتر مطبوعاتی سفارت ایران در کابل گفته، جمهوری اسلامی ایران خبرهای نشر شده در مورد این که هیأتی از گروه طالبان به تهران سفر ‌و با مقامات امنیتی ایران گفت‌وگو کرده است را تأیید نمی‌کند.

جانان موسي زي، سخنگوي وزارت خارجه نیز به تاریخ سیزدهم ماه جوزا در يك كنفرانس خبري در كابل گفت: “ما در رابطه با گزارشي كه پخش شده با مقامات جمهوري اسلامي ايران در تماسيم تا باشد كه درست بودن يا نادرست بودن اين گزارش تثبيت شود.”

موسي زي همچنين اظهار داشته، طالبان هيچ دفتري در قطر ندارند و مذاكرات براي ايجاد چنين دفتري، هنوز نتيجه‌ نداشته است. اين سخنان پس از آن بيان مي‌شود كه گفته شد هيأت مذكور طالبان، از دفتر اين گروه در قطر به ايران آمده بودند.

با اين حال، وي تأكيد كرده حكومت ايران از پيشبرد روند صلح افغانستان در گذشته حمايت كرده است. موسي زي اشاره نموده، افغانستان و ايران در يازده سال اخير با وجود حضور نيروهاي ناتو، روابط خوب و دوستانه داشته‌اند.

وي همچنين با اشاره به اينكه موضع ايران در قبال افغانستان مثبت بوده، گفت: «موضع دايمي رهبران و دولت ايران در رابطه با افغانستان اين بوده كه آن‌ها طرفدار صلح هستند در افغانستان. آن‌ها طرفدار صلح در افغانستان هستند و تروريزم بين‌المللي كه مردم افغانستان را به خاك و خون كشانيده، نه تنها تهديدي است عليه مردم افغانستان بلكه تهديدي است عليه تمام منطقه.»

در اين ميان، يك روزنامه پاكستاني ‌به نقل از برخي مقامات طالبان، انجام اين سفر را تأييد كرد. روزنامه «اكسپريس تريبون»، چاپ پاكستان به نقل از مقامات طالبان كه نخواسته‌اند نامشان فاش شود، نوشته است، گروه طالبان مواضع خود را روشن ‌و تلاش خواهد كرد تا نگراني ايران را در مورد اين گروه كم كند.

صحبت از دوستی میان کابل و تهران درحالی مطرح است که لحن نماینده‏ی طالبان، این سفر را به نحو دیگری روایت می‏کند. بیانیه طالبان که در وبسایت آنها منتشر شده است از موضع یک گروه قدرتمند و حتی با توجه به بندهای این اطلاعیه، از موضع یک دولت مثلا در تبعید ابراز شده است.

قاری محمد یوسف احمدی از اعضای طالبان در بیانیه این گروه به مانند معمول از امارت اسلامی افغانستان که اشاره ای است به نام طالبان در زمان قدرتشان در کابل استفاده می کند.

او می‏گوید که هدف این سفر بحث و تبادل نظر با مقامات ایران در خصوص مسایل دو جانبه و مورد علاقه دو طرف بوده است.

به باور کارشناسان، چنین طرز بیانی بویژه واژه‏هایی مانند مسایل دو جانبه و یا مورد علاقه دو طرف معمولا بین مقامات رسمی کشورها مرسوم است به ویژه اینکه آقای یوسف می‏گوید که این سفر به دعوت رسمی مقامات ایران صورت گرفته است.

به گفته‏ی قاری محمد یوسف دو طرف در خصوص مسایلی مانند مواضع امارت اسلامی افغانستان و مسایل مربوط به مهاجران افغان که در ایران هستند، بحث و تبادل نظر کرده اند.

محمدوزیری، آگاه امور و نویسنده می‏گوید: “اشاره طالبان در باره گفت‌وگو با مقامات در تهران درخصوص مهاجران افغان در ایران با توجه به مشکلات افغان‏های مهاجر در ایران و گزارش‏هایی درباره مشکلات آنها دراین کشور و حتی کشته شدن برخی از آنها اهمیت ویژه‏ای پیدا می‌کند.” به گفته‏ی وی این گروه قصد دارد برای موضع خویش در افغانستان مخاطب پیدا نموده و به نحوی خویشتن را برتر از یک گروه مسلح به تصویر بکشد. زیرا درا ین سفر به مسایلی پرداخته شده که مربوط به اقشاری از مردم است که با طالبان پیوند زیادی احساس نمی‏کنند.

در عین حال، آگاهان امور معتقد اند که این رویکرد از جانب تهران با وجود سفارت‏خانه‏های دوکشودر در پایتخت یکدیگر، به معنای نادیده گرفتن حکومت کابل و به رسمیت شناختن طالبان است.

همکاری برای صلح یا دسیسه؟

درحالی‏که وزارت امورخارجه نیت تهران را دوستانه توصیف نموده و به صورت کلی، رفتن هیأت طالبان به تهران با رویکرد صلح آمیز تفسیر می‏شود، کارشناسان به نکته‏ی دیگری نیز اشاره می‏کنند و آن اینکه ممکن است ایران در راستای ایجاد اخلال برای پایگاه‏های احتمالی امریکا پس از سال 2014 از طالبان استفاده‏ی ابزاری نماید.

بیژن بختیار روزنامه نگار و تحلیلگر براین باور است که ” مقام‌های نظامی ایران، می‌خواستند غرب و امریکا را در میدان افغانستان، گرفتار یک جنگ طولانی و فرسایشی کنند، تا دیگر فرصتی برای اعمال فشار بر تهران در پیوند به برنامه‌های هسته‌ای‌اش نداشته باشند. تهران بر مبنای نظریه زمین‌گیر کردن دشمن در سرزمین همسایه، با حمایت از طالبان می‌خواهد به غرب و امریکا در خاک افغانستان ضربه بزند. گفته می‌شود که تهران بمب، جنگ‌افزار و پول در اختیار طالبان می‌گذارد. هم‌چنین مقام‌های پیشین امنیتی کشور می‌گویند که بخش اطلاعاتی سپاه پاسداران انقلاب ایران، در زاهدان ده‌ها اردوگاه آموزش جنگ‌های چریکی و بمب‌گذاری برای جنگجویان طالب ساخته است.”

اما به باور وی، این امر کمک به حال تهران نخواهد کرد، بلکه دوسیه‏ی اتهامی وی را نزد جامعه جهانی قطورتر خواهد ساخت. استفاده از مخالفان مسلح دولت یگانه ابزاری برنده و تیزی است که در دست همسایه‏های افتاده و همواره باعث ایجاد مشکلات متعدد در خاک افغانستان شده است. اما اینکه آیا نیت تهران از دعوت طالبان برای سفر به پایتخت آن کشور و مذاکره با آنان روی مسایلی که باید با دولت کابل صحبت نماید چیست، گذشت زمان پاسخ خواهد داد. در این میان، چیزی ‏که ضرورت است، انجام تحقیق از سوی حکومت افغانستان پیرامون این قضیه و روشن کردن این مسأله است که چرا کشورهای همسایه‏ای که دم از دوستی با افغانستان می‏زنند، فعالیت‏های پنهانی را به راه می‏اندازند که ممکن است برای منافع ملی افغانستان خطرناک باشد.