دولت افغانستان و همکاران بینالمللیاش سالها است که برای آوردن صلح در کشور تلاش میکنند، اما تا اکنون نه تنها صلح در کشور تأمین نشده بلکه اوضاع امنیتی به گذشت زمان بدتر نیز شده است. پروسه صلح با طالبان در سالهای اخیر دشوارترین کاری بود که در مقابل دولت و همکاران بینالمللی آن قرار داشت. برگزاری جرگه عنعنوی مشورتی صلح، تأسیس شورای عالی صلح و اقدامات مشابه دیگر تنها به این هدف بوده است که طالبان بر سر میز مذاکره با دولت حاضر شوند. اما تا اکنون هیچ یکی از این اقدامات، به خصوص عملکرد شورای عالی صلح، نتیجه مطلوب نداشته است.
از گشایش دفتر نمایندگی سیاسی گروه طالبان در قطر بیش از دو سال گذشته است، اما قبل از آنکه گفتگویی در قطر صورت گیرد این دفتر مسدود شد. از نظر کارشناسان، بنیاد سیاسی شکل‌گیری دفتر قطر به گونه‌ای بود که در آن منافع مردم افغانستان در نظر گرفته نشده بود، بلکه گشایش این دفتر به خواست امریکا و پاکستان صورت گرفته بود. عباس فراسو، تحلیلگر سیاسی، به این نظر است زمانی که طالبان دفتر سیاسی خود در قطر را افتتاح کردند، آنها یک بار دیگر فرصت یافتند تا به جهانیان نشان دهند که مخالف صلح نیستند؛ در حالی که تصور جامعه جهانی از این گروه چیز دیگری بود. او میگوید، دیده شد که نمایندگان طالبان افرادی بانزاکت و تحصیلکرده هستند؛ چون میتوانستند، به زبانهای انگلیسی، عربی، فرانسوی و آلمانی با خبرنگاران مصاحبه کنند.
هیأت طالبان در قطر شامل شش دیپلومات سابق، پنج وزیر سابق یا معاون وزیر سابق و چهار مبلغ بود که همگی از نزدیکان ملا محمدعمر بودند. فراسو افزود:”با وجودی که اخبار حملات طالبان در رسانهها نشر میشد، اما آنها در دفتر دوحه طوری وانمود میکردند که این گروه طرفدار صلح و ثبات میباشند. به همین دلیل در محافل تحلیلی و رسمی تردیدهای زیادی درباره اهداف واقعی دفتر طالبان در دوحه به وجود آمده است.”
از جانب دیگر، با گشایش دفتر طالبان در قطر، این گروه تلاش کرد به جای گفتگو با نمایندگان حکومت افغانستان، مستقیماً با مقامات ایالات متحده امریکا گفتگو کنند، البته آنها نیروهای ایالات متحده امریکا و همکاران بینالمللی شان را طرف اصلی شان در جنگ، میدانند. همین طور، ایالات متحده امریکا نیز فرصت مناسبی یافت تا طالبان را در بیرون از مرزهای افغانستان و پاکستان کشانیده و با آنها وارد گفتگو شود. ایالات متحده امریکا با آنکه خود را حمایت کننده اصلی دولت افغانستان میداند، اما حاضر نیست بدون اراده آن کشور اوضاع تغییر کند. با این وضع، مسایل دیگریق نیز مطرح شد که حکومت افغانستان به رهبری حامدکرزی، رییسجمهور سابق، را خشمگین ساخت، از جمله بالا کردن پرچم طالبان در دفتر قطر. پس از آنکه قطر بیرق طالبان را با درخواست حکومت افغانستان از دفتر آنها پایین کرد، طالبان به گونه احتجاج دفتر شان را مسدود کردند.
اما شورای عالی صلح که مسوولیت اصلی گفتگو با طالبان را به عهده دارد، به این نظر است که کشورهای دیگر با سیاستهای پشت پرده روند گفتگو با طالبان را اخلال میکنند. از جمله سال گذشته حکومت افغانستان اصرار بر آزادی ملابرادر از زندان پاکستان داشت و میخواست گفتگوهای صلح با طالبان را از طریق او به پیش ببرد، ولی بنابر دلایل نامعلوم شورای عالی صلح موفق به ادامه گفتگوهای صلح از طریق وی نشد. به همین شکل، چندی قبل، لطیفالله محسود همراه با چند تن از سران طالبان پاکستانی که در قید نیروهای امریکایی در افغانستان به سر میبردند، آزاد شدند و در آزادی آنها حکومت افغانستان هیچ دخالتی نداشت.
شورای عالی صلح افغانستان از این گونه اقدامات انتقاد کرده و اعلام کرده است با این گونه حرکتها نمیتوان به صلح پایدار دست یافت. همچنین این شورا همواره تأکید داشته است که طولانی شدن جنگ در افغانستان عوامل بیرونی دارد.
تلاش های ناکام ترکیه
ترکیه تا حال چندین بار برای بهبودی اوضاع امنیتی، سیاسی و اقتصادی افغانستان نشست سه جانبه با افغانستان و پاکستان برقرار کرده است. این کشور سال گذشه نشست سه جانبه ترکیه، افغانستان و پاکستان را تحت عنوان “صلح پایدار در قلب آسیا” به راه انداخت. در این نشست ترکیه تلاشهایش را برای زمینهسازی انتقال مسالمتآمیز قدرت در افغانستان و آوردن صلح و امنیت انجام داد.
اما با وجود تمام تلاشهای کشور ترکیه و تعهدات پاکستان نسبت به اوضاع امنیتی تا اکنون گامهای عملی در راستای تأمین امنیت و آوردن صلح در افغانستان برداشته نشده است. نشستهای سه جانبه میان کشورهای افغانستان، ترکیه و پاکستان عمدهترین تلاشهای کشور ترکیه به حساب میآید، ولی این نشست تا حال نتوانسته است زمینهسازی برای گفتگوهای صلح با طالبان باشد. ترکیه بنابر نداشتن روابط با طالبان از طریق پاکستان خواست مسأله را پیگیری کند، اما نزدیکی این کشور با کشورهای غربی و همکاریهای نظامیاش با نیروهای ناتو در افغانستان باعث شده است که تا حال تلاشهای این کشور برای برقراری صلح در افغانستان، مورد اعتماد طالبان قرار نگیرد.
شروط گذاری عربستان
در سال 2010 میلادی، حامدکرزی از نقش اساسی عربستان سعودی در آوردن صلح در افغانستان سخن گفت. حامدکرزی به این منظور به عربستان سعودی سفر کرد و از مقامات آن کشور خواست در مذاکره و مصالحه با طالبان میانجیگری کند.
با مطرح شدن خواست دولت افغانستان از عربستان سعودی، مقامات آن کشور خاطرنشان ساخت که طالبان باید به خاطر میانجیگری عربستان در موضوع صلح تقاضانامه رسمی بدهند. همچنان مقامات آن کشور اضافه کردند که طالبان باید واضح بسازند که با القاعده دیگر روابط ندارند و در عمل هم این موضوع را نشان بدهند. شرایطی که آن زمان از سوی عربستان سعودی مطرح شد مورد قبول طالبان قرار نگرفت؛ با آنکه عربستان از جمله دوستان سابق طالبان به حساب میآید.
با روی کار آمدن دولت وحدت ملی، محمد اشرفغنی نیز در اولین سفر خارجیاش از عربستان سعودی دیدن کرد و از مقامات آن کشور خواستار پادرمیانی در موضوع مصالحه با طالبان شد، که در رابطه به تلاشهای تازه عربستان سعودی باید منتظر ماند و دید که چه نتایجی را به دنبال خواهد داشت.
به همین شکل، سال گذشته هیأتی متشکل از اعضای شورای عالی صلح به منظور گفتگوهای صلح با رهبران طالبان به امارات متحده عربی رفتند. تا هنوز نتایج کار این هیأت که با نمایندگان طالبان به رهبری آغاجان معتصم به قصد گفتگو به امارات متحده عربی رفته بودند، معلوم نیست.
صلح هم چنان در گروه پاکستان
رییسجمهور غنی در رابطه به آوردن صلح نقش کشور چین و پاکستان را ارزنده ارزیابی کرده است. او با روی کار شدنش به عنوان رییسجمهور در کشور، به چین و پاکستان سفر کرد و در رابطه به آوردن صلح با مقامات آن کشورها گفتگو نمود.
همچنین محمد اشرفغنی بعد از سفرش به کشورهای عربستان، چین و پاکستان، یک جلسه مشورتی را با رهبران جهادی و شخصیتهای ملی و سیاسی کشور در کابل برگزار کرد و در آن جلسه گفت که حکومت جدید به خاطر آوردن اصلاحات در کشور در مشورت با افغانها از طریق اجماع ملی در چهارچوب ارزشهای اسلامی و افغانی، متعهد است. محمد اشرفغنی خاطرنشان ساخت که صلح نیاز مبرم مردم افغانستان است و به خاطر برقراری صلح به یک نقشه منسجم ملی در مشورت با تمام مردم افغانستان، نیاز میباشد. او گفت که چین و ایالات متحده امریکا برای تأمین صلح در افغانستان با کابل همکاری خواهند کرد. او تمام کسانی را که در مخالفت با دولت افغانستان قرار دارند، “مخالفان سیاسی” اعلام خواند؛ در حالی که حامدکرزی، طالبان را “برادران ناراضی” خود اعلام کرده بود.
از سوی دیگر، چندی پیش، دینگ ژیجون، سفیر چین در کابل، با عبدالله عبدالله، رییس اجرایی حکومت وحدت ملی، دیدار کرد و گفت که کشورش در روند آوردن صلح و برقراری ثبات در افغانستان تلاش میکند. همچنین او خاطرنشان کرد که چین از نفوذی که بالای دولت پاکستان دارد برای آوردن صلح و ثبات در افغانستان استفاده خواهد کرد.
در همین حال، برخی از آگاهان، سفرهای رییسجمهور غنی را به چین، عربستان سعودی و پاکستان، برای آوردن صلح، مثبت ارزیابی کرده و میگویند که این سفرها زمینه خوبی را برای گفتگوهای صلح با طالبان فراهم خواهد کرد. جاوید لودین، معاون سابق وزارت امور خارجه، میگوید که فرصتهای خوبی برای گفتگوهای صلح ایجاد شده است. از نظر او، این آغاز تلاشهای صلح نیست که اشرفغنی انجام داده است، بلکه رییسجمهور سابق نیز در این رابطه بسیار کار کرده تا زمینه گفتگوهای صلح را با طالبان فراهم سازد.
صلح خواست اصلی مردم
با ختم دوران حکومت حامدکرزی و روی کار شدن حکومت وحدت ملی، شماری از اعضای شورای عالی صلح خبر دادند که گفتگوهای صلح با طالبان در قطر دوباره آغاز خواهد شد. موسی خان هوتک، منشی کمیته ارتباطات و دعوت این شورا، اخیراً به رسانهها گفته است که گفتگوها برای آوردن صلح در قطر ادامه مییابد. اما یک هفته بعد از آن محمداسماعیل قاسمیار، مشاور روابط خارجی شورای عالی صلح، هر گونه پیشرفتی را در رابطه به گفتگوهای صلح در قطر رد کرد: “آوازههایی که در رابطه به آغاز دوباره گفتگوهای صلح صورت میگیرد، حقیقت ندارد. دولت افغانستان نمیتواند بپذیرد که بیرق امارت طالبان بر دفتر قطر نصب باشد.”
به همین شکل، ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان، نیز آغاز گفتگوهای صلح را رد کرده و گفته است که هیچ نمایندهای از سوی طالبان مسلح برای گفتگوهای صلح به قطر سفر نکرده است.
اما کارشناسان سیاسی به این نظر اند که مردم از ادامه خشونتها خسته شدهاند و برقراری صلح مهمتر از هر کار دیگری در افغانستان است؛ چون ایجاب میکند که با ختم ماموریت نظامی امریکا در افغانستان باید حکومت افغانستان و طالبان برای گفتگوهای صلح تلاش ورزند. زبیر شفیقی، کارشناس مسایل سیاسی، میگوید که طالبان مسلح نباید به شرطهایی تأکید کنند که افغانستان را به سوی تجزیه پیش ببرد:”در هر جایی که طالبان دفتر باز کنند جنجالبرانگیز خواهد شد؛ چون کشورهای دیگر در این رابطه مداخله خواهند کرد. بهتر است که آنها به صفت یک گروه افغان خواستههای خود را به حکومت ارائه کنند و زمینه بینالافغانی گفتگوها فراهم شود.”
از نظر برخی از کارشناسان، گفتگوهای صلح در افغانستان تا حال بیشتر به شکل شعاری مطرح شده و هیچگاه برای تأمین صلح گامهای عملی برداشته نشده است. عبدالحی کوهستانی که خود را ولسوال سابق جاغوری معرفی میکند، میگوید: “از طریق رسانهها تبلیغات و صحبتها بسیار زیاد است، اما زمانی که در عمل میبینیم هیچ نتیجهای را نمیتوانیم بیابیم که در رابطه به پیشرفت صلح در افغانستان صورت گرفته باشد.”
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
