بسیاری از مصاحبه شونده ها تأیید نمودهاند که در اکثریت کلینیکهای خصوصی هرات و حتی شفاخانه حوزوی این ولایت بالای مریضان معامله صورت گرفته و مسوولان وزارت صحت عامه نیز با متخلفین برخورد جدی نمی کنند. همچنان شماری از این مصاحبه کنندگان نامهای شماری از کلینیکهای خصوصی هرات و حتی داکتران و قابلههایی که خلاف قوانین ریاست صحت عامه این ولایت فعالیت دارند را افشا نمودهاند.
داکتر نثاراحمد مصدق، رییس اتحادیه داکتران ولایت هرات، میگوید در هرات 45 کلینیک و شفاخانه خصوصی فعالیت دارد که تنها 5 تا 6 باب از مجموع این کلینیکها به شکل معیاری، خدمات صحی ارائه میکند. وی در گفتگو با کلید افزود که 80 درصد کلینیکهای خصوصی در هرات به دلیل موجودیت فساد، خدمات شان معیاری نیست. وی در ادامه با ابراز نگرانی از این وضعیت گفت که مسوولین در این زمینه نگرانی زیادی دارند، اما با توجه به اینکه جواز ایجاد این کلینیکها از سوی وزارت صحت عامه صادر میشود، مقامات و مسوولین محلی قادر به جلوگیری از فعالیت غیرمعیاری کلینیکها نیستند.
آقای مصدق با ذکر یک مثال گفت که چندی قبل برای یکی از کلینیکهای خصوصی به نام “کیشا” از سوی ریاست صحت عامه هرات اجازه فعالیت داده نشد، اما مسوولان وزارت صحت عامه در کابل، بدون درنظرداشت مشکلات یادشده، این کلینیک را افتتاح نمود.
مصدق هشدار داد که ادامه این وضعیت برای شهروندان هرات خطرناک است. او، مسوولین کلینیکهای متخلف را متهم به زورگویی و فرار از قانون نمود و افزود: “کلینیکها با استفاده از شرایط بحرانی و فساد اداری در جهت منافع شان سوء استفاده می‌کنند.”
اما زبیر ارشد، مسوول اتحادیه کلینیکهای خصوصی هرات، از این که کلینیک “کیشا” آماده عرضه خدمات صحی به شکل معیاری نیست و به گونه غیرقانونی از سوی مسوولان وزارت صحت عامه افتتاح گردیده است، اظهار بیاطلاعی کرد. ارشد اما موجودیت فساد و حاکم بودن روابط بر ضوابط در تمامی سطوح زندگی جامعه امروزی را تأیید نمود.
از جانب دیگر، محمد آصف، مدیر بررسی تطبیق قوانین ریاست صحت عامه ولایت هرات، میگوید در لایحه وزارت صحت عامه آمده که هر کلینیک باید نقشه آن با یک شفاخانه استندرد مطابقت داشته باشد، مثلاً از ساختمانی که برای زندگی افراد عادی ساخته شده است کسی نمیتواند به عنوان کلینیک استفاده نماید. وی همچنان گفت که یک کلینیک باید دارای پرسونل مسلکی باشد و تمامی بخشهای آن با لوازم باکیفیت مجهز باشد. داشتن پارکینگ، فضای سبز، لفت و رمپ (محلی که مریضان بعد از عملیات توسط ویلچر انتقال مییابند) و همچنان داشتن بالاتر از 20 بستر، از جمله مواردی است که باید هر کلینیک طبق لایحه وزارت صحت عامه از آنها برخوردار باشد.
او گفت در حال حاضر اکثریت کلینیکها این ویژگیها را ندارد و به اساس پارتیهای سیاسی و ارتباطات، جواز خود را از طریق وزارت صحت عامه دریافت نمودهاند.
مدیر بررسی تطبیق قوانین ریاست صحت عامه همچنین در مورد کلینیک “کیشا” گفت که این کلینیک به دلیل اینکه با معیارهای وزارت صحت عامه عیار نبود، اجازه افتتاح آن از سوی ریاست صحت عامه داده نشد. او تصریح کرد در زمان افتتاح، این کلینیک فاقد وسایل تخنیکی، کارمندان مسلکی و فاقد امکانات ضروری دیگر بود.
اما مسوولان کلینیک “کیشا” از طریق وزارت صحت عامه اجازه فعالیت خود را گرفتند و در حال حاضر فعالیت می‌کنند. با اینکه این کلینیک در ریاست صحت عامه رسمیت ندارد، اما صحت عامه از کارکرد این کلینیک نظارت دارد.
در همین حال، مسوولان کلینیک “کیشا” در ولایت هرات، میگویند که ریاست صحت عامه هرات بدون هیچ دلیل قانونی با افتتاح این کلینیک مخالفت نموده است. احمدشکیب، رییس کلینیک “کیشا” در هرات، میگوید که آنها در زمان افتتاح، تمامی لوایح و مقررات وزارت صحت عامه را در کلینیک شان مد نظر گرفتهاند، اما مسوولان ریاست صحت عامه بدون کدام دلیلی با افتتاح این کلینیک مخالفت نمودهاند. وی افزود که آنها یک هیأت شش نفره را جهت بررسی وضعیت کلینیک از وزارت صحت عامه به ولایت هرات آوردند و هیأت بعد از بررسی اجازه فعالیت به آنها را داده است.
مسوول کلینیک “کیشا” در قبال این پرسش که چرا کلینیک شما با سیستم لفت و یا فضای سبز مجهز نیست، گفت که در حال حاضر هیچ کلینیکی با این ویژگیها مجهز نمیباشد و این یک مشکل عمومی است.
از طرف دیگر، فیضاحمد قاضیزاده، مسوول کلینیک “افغان آریا” و همچنان همایون آرش، مسوول شفاخانه تخصصی “کیمیا در ولایت هرات” تأیید می‌کنند به شمول کلینیکهای خود آنها اکثریت مراکز صحی در هرات فاقد لفت، فضای سبز و پارکینگ میباشد. آنها میگویند در حال حاضر، آنها در تعمیرهای کرایی به ارائه خدمات صحی میپردازند که این تعمیرها قابلیت تطبیق این امکانات را ندارد. این دو مسوول کلینیک و شفاخانه خصوصی در هرات میگویند با وجود این که چندین بار از دولت خواستهاند برای شان زمینی را جهت اعمار شفاخانه معیاری آماده کند اما تا به حال دولت در این زمینه بیتوجهی کرده و هیچ اقدامی نکرده است. به گفته این مسوولان با وجود این، آنها توانستهاند خدمات صحی باکیفیت را برای مراجعین شان ارائه کنند.
خواستیم در این زمینه با مسوولان وزارت صحت عامه کشور نیز مصاحبه نماییم اما کنشکا ترکستانی، سخنگوی این وزارت، میگوید که سوالات مربوط به کلینیکهای خصوصی در هرات مربوط به رییس صحت عامه این ولایت میشود و به وزارت صحت عامه ربطی ندارد.
در همین حال، محمدآصف، مدیر بررسی تطبیق قوانین ریاست صحت عامه ولایت هرات، میگوید پس از شکایت‌های زیاد و برخی مشکلاتی که در کلینیکها نمایان شده است اداره صحت عامه بر آن شده تا نظارت بیشتری بر کلینیکهای خصوصی داشته باشد. به گفته وی، در جریان دو سال اخیر، چندین کلینیک خصوصی مسدود شده و مسوولان آنها به دلیل تخطی به څارنوالی مربوطه معرفی شدهاند. مدیر بررسی تطبیق قوانین ریاست صحت عامه ولایت هرات میگوید در سال جاری، شخصی به نام محمدعلی پناه که خود را داکتر دندان معرفی کرده بود و در شهرک خاتمالانبیا در ولسوالی گذره هرات به تداوی مریضان پرداخته بود، سرانجام از طریق کارمندان این اداره بازداشت و به څارنوالی معرفی گردید، که در نهایت به یک سال و یک ماه حبس تنفیذی محکوم به جزا شد و لوازم طبی وی ضبط گردید.
وی همچنان گفت که چندی قبل سه تبعه پاکستانی که تذکره جعلی از ولایت جلالآباد برای خود تهیه کرده بودند و تحت نام داکتران دندان در منطقه خواجه امینی واقع در ساحه دروازه ملک هرات فعالیت داشتند، با همکاری ریاست امنیت ملی شناسایی و بازداشت شدند. مدیر بررسی تطبیق قوانین ریاست صحت عامه ولایت هرات همچنان افزود که کلینیک “افغان مکس” واقع در جاده اسپین ادی هرات، یک سلسله تخطیهای طبی را انجام داده بود که سرانجام دروازه کلینیک آن بسته شد، اما مسوولان این کلینیک به صورت غیرقانونی مجدداً دروازه کلینیک را باز کردند که سرانجام به اتهام نقض قانون به څارنوالی امنیت ملی معرفی شدند.
منبع همچنان گفت که یک زن و شوهر به نامهای محبالله بهاری و نسرین بهاری که از مدتی در شهرک تورغندی تحت نام داکتر، مردم را تداوی میکردند به اساس شکایت باشندگان ولسوالی کشک رباط سنگی هرات و بررسی اسناد جعلی شان از ساحه متواری شده و تحت پیگرد پولیس قرار گرفتند. او همچنان افزود که دو تن از پرسونل کلینیک نسایی ولادی “عبیدی” در هرات به دلیل تخطیهای طبی به څارنوالی معرفی شدهاند.
منبع همچنان به دستگیری شخص دیگری به نام قربانعلی اشاره کرد که در شهرک سعادت ولایت هرات دواخانه باز کرده بود و به صورت خودسر تحت نام داکتر فعالیت خود را شروع کرده بود و به مریضان نسخه و دوا توزیع مینمود، که سرانجام او نیز بر اساس یک مکتوب به څارنوالی امنیت عامه معرفی گردید.
محمدآصف، مدیر بررسی تطبیق قوانین ریاست صحت عامه ولایت هرات، همچنان گفت در جریان ده روز اخیر سه کلینیک دیگر نیز به نامهای “امدادگران”، “سیرت” و “جاوید کاظمی” به دلیل غیرمعیاری بودن خدمات صحی شان در هرات، مسدود گردیده است.
با این همه، مسوولان این اداره میگویند بزرگترین مشکلات آنها کمبود پرسونل بوده و به این دلیل از کارکرد تمامی کلینیکهای خصوصی در هرات نمیتوانند آنگونه که باید نظارت کنند.
خواستیم در این زمینه با شماری از افراد متهم به عرضه خدمات صحی غیرمعیاری و خلاف قانون، مصاحبههایی را انجام دهیم ولی با وصف تلاشهای زیاد موفق به انجام این کار نگردیدیم. اما این موضوع را با زبیر ارشد، مسوول کلینیکهای خصوصی در ولایت هرات، در جریان گذاشتیم و او گفت تا حال با کدام تخطی در این کلینیکها مواجه نشده و در صورت مشاهده با عاملین آن برخورد قانونی خواهد کرد.
با این حال، ارشد میگوید که وضعیت کلینیکهای خصوصی سال به سال در ولایت هرات بهتر شده است. به گفته او، در حال حاضر در اکثریت کلینیکهای خصوصی داکتران متخصص فعالیت دارند، از دواهای کمپنیهای معتبر در این کلینیکها استفاده میشود و لوازم و تجهیزات مناسب در این کلینیکها موجود میباشد.
مسوول اتحادیه کلینیکهای خصوصی در هرات، تأکید میکند با همکاری اداره تفتیش و بررسی قوانین صحت عامه کارکرد کلینیکها را زیر نظر دارند و از آنها در هر هفته نظارت صورت میگیرد.
در همین حال، مسوولان اداره څارنوالی هرات میگویند در جریان دو سال اخیر تنها 8 دوسیه مربوط به کلینیکهای خصوصی در هرات به این اداره محول گردیده است. عزیزالله هجران، څارنوال بخش تحقیق ریاست څارنوالی استیناف ولایت هرات، میگوید که اکثریت دوسیههای این افراد بعد از بررسی به ریاست محکمه محول شده است. وی تأکید نمود که اکثریت متهمین از یک ماه تا سه سال محکوم به حبس گردیدهاند. هجران همچنین اشارهای به بازداشت یکی از کارمندان “کلینیک مکس” در هرات نمود که به دلیل تجویز دوای تاریخ گذشته بالای مریضان و اضافهستانی، دوسیه آن از طریق څارنوالی به محکمه فرستاده شده است.
او از تمامی مسوولان کلینیکهای خصوصی در هرات خواست تا کار شان را به نحو درست انجام دهند تا از یک طرف اعتماد مردم را کسب نمایند و از طرف دیگر کسی مانع فعالیت کلینیک شان نشود.
از سوی دیگر، شماری از باشندگان هرات از نحوه فعالیت کلینیکهای خصوصی در این ولایت شکایت می‌کنند. عبدالهادی، باشنده هرات، میگوید اکثریت کسانی که در کلینیکهای خصوصی و یا شفاخانه حوزوی هرات کار می‌کنند محصلین صنوف دوم و سوم پوهنځی طب هستند که این افراد تجربه کافی در بخش طبابت ندارند. او همچنان میگوید که اکثریت داکتران، نسخههایی که به مریضان میدهند به صورت “شفری” (مرموز) مینویسند که به غیر از دواخانه خود آنها دواخانههای دیگر توان خواندن این نسخهها را ندارند.
تورمحمد ظریفی، نماینده مردم هرات در شورای ولایتی، نیز تأیید میکند که شماری از افراد کمتجربه و یا هم محصلین پوهنځیهای طب که تا اکنون دوره تحصیلی شان تکمیل نشده است در شفاخانه حوزوی هرات ایفای وظیفه مینمایند که این امر اثرات منفی بر وضعیت صحی مردم داشته است.
این در حالی است که محمدرفیق شیرزی، سخنگوی شفاخانه حوزوی هرات، میگوید در شفاخانه حوزوی هرات، طبق قراردادی که وجود دارد، محصلین پوهنځی طب زیر نظر استادان رهنما، یک تا دو ساعت مصروف دید و بازدید از نحوه تداوی بیماران در شفاخانه میباشند و این محصلین در بخش تداوی و ارائه نسخه به مریضان هیچ دخالتی ندارند، تنها به خاطر بلند رفتن سطح آگاهی شان از نحوه کار عملی دیدن مینمایند.
از سویی هم، عبدالجبار، یک تن دیگر از شهروندان هرات، میگوید که مسوولین ریاست صحت عامه، هیچ نظارتی از چگونگی کارکرد کلینیکهای خصوصی ندارند و مسوولین این مراکز دواهای تاریخ گذشته را به مریضان میفروشند، اضافهستانی می‌کنند و پول هنگفتی را از بابت اتاق بستر دریافت مینمایند.
این در حالی است که مسوول اتحادیه کلینیکهای خصوصی در هرات اتهامات وارده از سوی مردم را نمیپذیرد. داکتر زبیر ارشد، مسوول اتحادیه کلینیکهای خصوصی در هرات، میگوید در هر ماه چند بار از ارائه خدمات صحی مراکز صحی خصوصی توسط کارمندان ریاست صحت عامه نظارت و بررسی صورت میگیرد و اگر کسی خطایی را مرتکب شود با برخورد قانونی روبهرو میشود.
اما غلام سعید راشد، رییس صحت عامه هرات میگوید، بررسی این ریاست نشان میدهد که فقط سه تا چهار درصد داکتران با دواخانهها ارتباطات غیرقانونی دارند. او میگوید تا اکنون چندین تن از داکترانی که نسخههای “شفری” (مرموز) مینوشتند را شناسایی و آنها را جریمه نقدی نمودهاند.
همچنین راشد موجودیت دواهای بیکیفیت و تاریخ گذشته را در کلینیکها و دواخانهها تأیید میکند اما معتقد است که میزان این گونه دواها زیاد نیست. او میگوید در سال جاری 40 تن ادویه تاریخ گذشته و بیکیفیتی که از دواخانهها و کلینیکها جمعآوری نموده بودند را حریق و از بین بردهاند.
این در حالی است که سید فضلالله وحیدی، والی هرات، با انتقاد از فعالیتهای کلینیکهای خصوصی در هرات، میگوید که کلینیکهای خصوصی این ولایت تبدیل به محل تبلیغاتی برای کلینیکهای خارجی شده است. وی همچنین تأکید میورزد که این کار آنها به اقتصاد مردم صدمه زده و وی با این کار کلینیکها کاملاً مخالف میباشد: “مسوولان شماری از این کلینیکها از صحت، بزنس (تجارت) ساختهاند که ما جلو آنها را خواهیم گرفت.”
والی هرات همچنان از وضعیت بد کلینیکهای موجود در ولسوالیهای این ولایت انتقاد کرد و گفت در برخی از این کلینیکها داکتران مسلکی و دوای باکیفیت موجود نبوده و فساد بیداد میکند. او میگوید در ولسوالیها پول هنگفتی از مریضان توسط دواخانههای موجود در این کلینیکها گرفته میشود و یا هم مریضان را جهت تداوی به کلینیکیهای مخصوص خود در هرات معرفی می‌کنند و از این طریق بالای مردم تجارت مینمایند. وحیدی میافزاید که وی در پی شکایتهایی از نحوه فعالیت کلینیکهای خصوصی به ریاست صحت عامه دستور داده است تا این قضایا را به صورت جدی بررسی نماید. وی از ارائه جزئیات بیشتر در این مورد خودداری کرد.
این در حالی است که غلام سعید راشد، رییس صحت عامه ولایت هرات، میگوید که اگر خواسته باشیم نسبت به سایر ولایات سکتور خصوصی صحت را در هرات مورد ارزیابی قرار دهیم، این ولایت در وضعیت بهتری قرار دارد. وی افزود در این اواخر یک مقرره در عرصه خدمات معیاری کلینیکهای خصوصی طرحریزی شده که قرار است در بخش کلینیکهای جدیدالتأسیس تطبیق شود. رییس صحت عامه هرات گفت در گذشته نورمهای مشخصی برای کلینیکهای خصوصی موجود نبود و این مسأله باعث بروز مشکلات متعددی گردیده است. او همچنان افزود که نظارت بر روی شفاخانههای خصوص با همکاری چندین نهاد ادامه دارد و هرچند وقت یک بار این نهادها از روند ارائه خدمات صحی از سوی این شفاخانهها نظارت می‌کنند.
راشد در مورد سخنان والی هرات گفت که بررسیهای آنان نشان میدهد که رابطه غیرقانونی میان کلینیکهای خصوصی در هرات و شفاخانههای کشورهای همسایه وجود ندارد، بلکه خود مریضداران به صورت داوطلبانه حاضر میشوند مریضان شان را به خارج انتقال دهند. رییس صحت عامه هرات تأکید کرد که داکتران تنها نظر خود را به مریضداران ارائه می‌کنند و هدف دیگری ندارند.
او همچنان موجودیت فساد در کلینیکهای مربوط به ریاست صحت عامه را رد کرد و گفت تا اکنون کدام گزارشی در این زمینه به آنها نرسیده است. اما راشد تأکید کرد در صورتی که با همچو قضایا مواجه شود با متخلفین برخورد قانونی خواهد کرد.
در همین حال، مسوولان برخی از کلینیکهای خصوصی نیز تأیید می‌کنند که تعدادی از این کلینیکها، فعالیتهای غیرمعیاری دارد و آنان نظارت دقیق مسوولین صحت عامه هرات بر کلینیکهای خصوصی را الزامی و مهم می‌دانند. فیضاحمد قاضیزاده، مسوول کلینیک “افغان آریا” در هرات، میگوید در حال حاضر مسوولان شماری از کلینیکها در این ولایت به صورت غیرقانونی (جواز فعالیت دارند اما با معیارهای لایحه وزارت صحت عیار نیستند) فعالیت می‌کنند. او تأیید میکند در برخی از کلینیکها، داکتران مسلکی وجود ندارند، دوای بیکیفت بالای مریضان تطبیق میشود و نکات حفظالصحه هم مرعات نمیگردد.
اما آقای قاضیزاده گفت که تمامی کلینیکها این گونه نیست. به گفته او، در برخی از کلینیکهای خصوصی هرات، ارائه خدمات صحی به حدی مدرن میباشد که در سطح منطقه بینظیر میباشد.
شکایتها و اتهامات وارده تنها به کلینیکهای خصوصی خلاصه نمیشود بلکه مسوولان شورای ولایتی هرات از موجودیت اخاذی و کارشکنی در شفاخانه حوزوی هرات نیز خبر میدهند. سید وحید قتالی، رییس شورای ولایتی هرات، میگوید در شفاخانه حوزوی هرات سالانه مبلغ هنگفتی پول به منظور تهیه دوا، غذا و همچنان یک سلسله سهولتهای دیگر برای مریضان اختصاص داده میشود. وی افزود که مسوولان این شفاخانه با وصف اختصاص این بودجه، نه دوایی در اختیار مریضان قرار میدهند، نه غذایی و نه هم امکانات مناسب طبی را.
رییس شورای ولایتی هرات همچنان گفت که تمامی امکانات شفاخانه باید به صورت رایگان به دسترس مریضان قرار داده شود اما دیده میشود که شماری از داکتران، مریضان را در شفاخانه تداوی نکرده و آنها را به کلینیکهای خصوصی خود معرفی می‌کنند و آنهم به خاطر دریافت یک مبلغ هنگفت پول.
با این حال، یکی از داکتران سابقهکار در هرات که از اظهار اسمش خودار کرد، گفت در شفاخانه حوزوی هرات داکترانی هستند که بیماران را به برخی از کلینیکهای خصوصی ریفر (هدایت) می‌کنند. او میگوید که این قشر داکتران با مسوولان شماری از کلینیکهای خصوصی ارتباط داشته و با گرفتن یک هزار افغانی از هر بیمار، آنها را به منظور گرفتن معاینات تلویزیونی از جمله “M.R.I” و غیره به کلینیکهای متذکره معرفی می‌کنند.
این داکتر همچنان افزود که شماری از داکتران و قابلهها در شفاخانه نسایی ولادی هرات نیز از مردم از یک تا پنجهزار افغانی پول میگیرند.
در همین حال، محمدرفیق شیرزی، سخنگوی شفاخانه حوزوی هرات، موجودیت فساد در شفاخانه حوزوی و شفاخانه نسایی ولادی را رد کرد و گفت که شفاخانه حوزوی هرات بعد از سال 1387 رسماً تحت پروسه ریفورم یا اصلاح شفاخانهها قرار گرفته است. وی افزود در حال حاضر سالانه 40 متخصص از شفاخانه حوزوی هرات فارغ گردیده و به جامعه تقدیم میشوند.
بنا بر اظهارات سخنگوی شفاخانه حوزی هرات، سالانه بالغ بر پنج ملیون دالر امریکایی در بخش مصارف اولیه شفاخانه از جمله معاشات داکتران و تهیه تجهیزات از سوی بانک جهانی در قالب بودجه انکشافی وزارت صحت عامه به دسترس این شفاخانه قرار میگیرد، که این شفاخانه موفق شده است تا 98 درصد بودجه انکشافی خود را به مصرف برساند.
