کارشناسان هشدار میدهند همزمان با تخلیه کوزههای آب در زیر زمین، علاوه بر این که شماری از شهرها با کمبود آب روبهرو خواهند شد، بیم آن میرود که گودالها و حفرههای بزرگ و عمیقی در زیر زمین تشکیل شود. آنان تصریح میکنند در صورت خالی شدن کوزههای طبیعی آب و شکلگیری گودالهای بزرگ در زیر پوست زمین، برخی از شهرها با وقوع زلزله نه چندان قدرتمند تا عمق این گودالها سقوط خواهند کرد. نشست تدریجی این زمینها بدون وقوع زلزله، از دیگر هشدارهایی است که کارشناسان محیط زیست در صورت تخلیه کوزههای آب در زیر زمین مطرح میکنند.
به عقیده کارشناسان، حفرههایی که در بعضی از نقاط زمین ایجاد شده است، ناشی از تخلیه آبهای زیر زمین در این مناطق است. با خشک شدن آبهای زیر زمین، گودالهایی ایجاد میشود که به گفته آنان هر آن احتمال نشست این گودالها وجود دارد. زلزله و انفجارهای مواد معدنی، عواملی دانسته میشود که راه را برای سقوط گودالها و حفرههای زیر زمین هموارتر میکند.
حسن غلامی، ماستر محیط زیست، میگوید: «از آن جا که کابل به شکل غیرمعیاری رشد نموده، سیستم آبرسانی آن به شکل سنتی اسـت و هــر کس به خاطر آب آشامیدنی چاههای عمیق و نیمه عمیق حفر کرده است، امکان دارد روزی همین منابع حیات، مشکل بزرگی را برای آنان ایجاد کند.» به گفته وی، رشد سرسامآور جمعیت در کابل و استفاده بیرویه از آبهای زیر زمینی در این شهر، در هیچ جای دنیا، سابقه و مانند نداشته است. غلامی تأکید داشت علیرغم خطراتی که از این دو ناحیــه در کـابــل وجود دارد، کسی تا هنوز در خصوص کنترول جمعیت و جلوگیری از استفاده بیرویه آبهای زیر زمینی در این شهر، فکر نکرده است. این کارشناس محیط زیست، میگوید به لحاظ قانونی، وزارت انــرژی و آب، مسوولیت دارد از چگونگی استفاده از آبهای زیر زمینی و حفر خودسرانه چــاهها در کــشــور جلــوگیــری کند. اما این وزارت تــا هنـــوز در قبــال حفاظت از آبهای زیر زمینی برنامه مشخصی ارایه نکرده و از خطرات ناشی از خشکیدن کوزههای طبیعی آب نیز به مردم اطلاعرسانی نکرده است. حسن غلامی میگوید: «حکومت باید به این موضوع توجه جدی نماید؛ زیرا احتمال دارد تا ده سال آینده تمام ذخیرهگاههای آب در کابل خشک شود و حفرههای بزرگی در نقاط مختلف شهر ایجاد شود.» به باور وی، در صورت خشک شدن آبهای زیر زمینی و ایجاد گودالهای بزرگ، فاجعه انسانی و اقتصادی بزرگی در انتظار مردم خواهد بود.
از سـویــی هــم، شــمـاری از استادان پوهنځی محیط زیست بدین باور اند که افغانستان از جمله کشورهایی است که در معرض خطــر خـشـکسالی قرار دارد و به دلیل استفاده بیرویه از آب، در آینده نه چندان دور، ذخیرهگاههای آبی که در عمق 100 تا 120 متری زمین قرار دارد، خشک خواهد شد. دوکتور نوراحمد آخندزاده، رییس پوهنځی محیط زیست پوهنتون کابل، با تأیید صحبتهای غلامی گفت که مقاومت و بقای ذخیرهگاهای آب در زیر زمین، بستگی به آبهای سطحی دارد، که در شرایط فعلی به دلیل کاهش میزان بارانهای موسومی، این آبها نیز خشکیده است.
استاد آخندزاده در مورد این که خشک شدن کوزههای زیر زمین سبب تشکیل حفرهها و سقوط بعضی از نقاط شهر کابل در درون این حفرهها خواهد شد یا خیر، گفت: «تحقیقات جیولوژیکی انجام شده نشان میدهد که کابل از احجار سخت تشکیل شده و در برابر زلزله و بعضی فشارهای طبیعی، نسبت به سایر نقاط کشور از مقاومت بالایی برخوردار است.»
به گفته این استاد محیط زیست، رشته کوههایی که اطراف شهر کابل را احاطه کرده و در اعماق زمین این شهر، احجار سخت خوابیده است، مانع از فرونشستن این شهر در صورت تخلیه آبهای زیر زمینی آن خواهد شد. وی اما علاوه کرد احتمال دارد سایر نقاط کشور از جمله شهر مزار شریف در ولایت بلخ، دشتهای نیمروز و هلمند، نتوانند در برابر خشکسالیها و احتمال سقوط در گودالهای زیر زمین، مقاومت کنند.
این استاد پوهنځی محیط زیست پیشنهاد میکند که حکومت برای پیشگیری از خشک شدن ذخایر آبی باید آبهای سرگردانی چون دریای پنجشیر و غوربند را به سمت کابل هدایت کند، تا مردم از آن استــفــاده کنـنــد. بــه گـفـتــه استــاد آخندزاده، هر چند این کار از یک سو هزینهبر و از سوی دیگر زمانگیر است، اما راه دیگری جز این وجود ندارد و حکومت باید در این مورد به طور فوری اقدام کند. آخندزاده تأکید کرد که آب همانند معادن کشور باارزش است و نباید مردم و حکومت در این مورد بیتوجهی کنند.
