در حالی که روزانه صدها معلول در ایستگاههای شهر کابل مصروف تنظیم ترانسپورت شهری میباشند؛ اما هیچ ارگانی مسوولیت انتصاب آنها به این وظیفه را به عهده نمیگیرند. کابل دارای 76 خط شهری است که روزانه دهها هزار افغانی از تنظیم رفت و آمد موترها در این خطها به جیب معلولان میریزد.
مسوولان وزارت ترانسپورت و ریاست ترانسپورت زمینی در حالی از گماشتن معلولان در ایستگاهها به هدف تنظیم ترانسپورت شهری منکر میباشند که اسناد رسمی نشان میدهند این افراد بر اساس مکتوب ریاست خدمات شهری ریاست ترانسپورت زمینی به این ایستگاهها مقرر شدهاند. معلولان نیز مدعی اند که آنها براساس مکتوب رسمی ریاست فوق به وظیفه تنظیم ترانسپورت شهری گماشته شدهاند.
فقیرمحمد درایستگاه سینمای پامیر مصروف تنظیم موترهای شهری خط سینما پامیر – ده‌دانا است. وي گفت که بعضی از معلولان را وزارت ترانسپورت و ریاست ترانسپورت شهری در ایستگاههای موترهای شهری جهت ترتیب و تنظيم وسایط مؤظف نموده تا آنها بتوانند از این طریق امرار معاش کنند. وی افزود که دولت برای هر معلول ماهانه پنج هزار افغانی معاش پرداخت میکند؛ مبلغي كه به گفته‌ي فقيرمحمد با توجه به گران بودن قمیت اجناس و هزينه کرایه خانه، مصارف زندگی آنها را در هر ماه را تأمین نمیتواند. به همین دلیل وزارت ترانسپورت و ریاست ترانسپورت زمینی به آنها اجازه دادهاند تا در ایستگاهها مشغول کار شوند.
در هر ایستگاه بیش از ده معلول مصروف کار اند. آنها یک رییس عمومی دارند که به گفته‌ي فقیرمحمد، روزانه برای زیردستانش سه صد تا دو صد 50 افغانی معاش پرداخت میکند.
از سوی دیگر، ریاست ترانسپورت زمینی طی مکتوبی عنوانی حوزه سوم امنیتی نوشته است که «مدت کار شاه لالا فرزند سلطان حبیب نماینده معلولان در لين موترهای سرای شمالی و چهارراهی قنبر تمدید و به حوزه سوم معرفی میشود.» این مکتوب با شماره 358 به تاریخ ۱۹/ ۷/ ۱۳۹۳ به تعقیب مکتوب شماره 156 مورخ ۶/ ۴/ ۱۳۹۳ از سوی ریاست ترانسپورت زمینی وزارت ترانسپورت صادر شده است.
طبق ادعای معلولان، ریاست ترانسپورت شهری برای تمام معلولانی که در ایستگاهها فعالیت میکنند، مکتوب مشابه صادر کرده؛ ادعایی که مسوولان این ریاست آن را رد میکنند.
حکمتالله قوانچ، سخنگوی وزارت ترانسپورت به کلید گفت که وزارت ترانسپورت هیچگونه مکتوب و یا جواز رسمی برای معلولان غرض تنظیم موترهای شهری صادر نکرده است. بربنياد گفته‌هاي وي فعالیت معلولان در ایستگاهها غیرقانونی است و وزارت ترانسپورت وظیفه تنظیم موترهای شهری را به عهده آنها واگذار نکرده است.
درهمین حال، غوثالدین وفا، رییس ترانسپورت زمینی نیز اظهارات سخنگوی وزارت ترانسپورت را تأیید نموده و حضور معلولان در ایستگاهها و گرفتن پول از رانندگان را نوعی باجگیری از سوی معلولان مي‌داند. وی همچنان افزود که ریاست ترانسپورت زمینی توان جمعآوری معلولان از ایستگاهها را ندارد و «معلولان در حال حاضر به یک قدرت تبدیل شدهاند.»
غوثالدین وفا در حالی فعالیت معلولان در ایستگاهها را غیرقانونی عنوان میکند که عبدالرحمن رحیمی، قومندان امنیه کابل میگوید كه «افراد و اشخاصی که در ایستگاههای موترهای شهری فعالیت دارند بر اساس اسناد و مدارکی که از سوی شاروالی و ریاست ترانسپورت برای آنها داده شده کار میکنند.» به گفته‌ي وی، افرادی (معلولانی) که در ایستگاهها جابهجا شدهاند، این ایستگاهها را اجاره نموده و از موترهای مسافربری شهری پول جمعآوری میکنند.
عدم هماهنگی
نهادهای مسوول تنظیم ترانسپورت شهری از عدم هماهنگی با یکدیگر به شدت رنج میبرند. غوثالدین وفا، رییس عمومی ریاست ترانسپورت زمینی گماشتن افراد دارای معلولیت در ایستگاهها را به طور کامل رد میکند؛ اما انجینر عبدالقهار رییس خدمات شهری این ریاست میگوید كه « بنا به درخواست اتحادیه خصوصی ترانسپورت شهری، ریاست ترانسپورت زمینی یک نفر را به عنوان نماینده معلولان در ایستگاه سرای شمالی و چهارراهی قنبر واقع در حوزه سوم امنیتی معرفی کرده است.» او تصریح کرد که فرد موصوف معاش خود را از اتحادیه ترانسپورت خصوصی به دست آورده و حق ندارد از رانندگان موترها پول بگیرد.
پیش این گفته میشد که بخشی از عایدات معلولان از ایستگاهها به حساب وزارت ترانسپورت واریز میشود؛ اما حالا مقام‌ها در این وزارت میگویند که این گفتهها درست نیست. آنها میگویند پولی که آنها به دست میآورند هرگز به حساب این وزارت جمع نمیشود.
از طرف دیگر، شماری از اتحادیههای ترانسپورتی خصوصی نیز از استخدام معلولان در ایستگاهها به تنگ آمدهاند. مسوولان این اتحادیهها میگویند که آنها در هر ایستگاه تنها یک معلول و دو دستیار استخدام کردهاند؛ ولی این افراد با استفاده از این فرصت تمام دوستان شان را در ایستگاهها به کار گماشتهاند.
حاجی محمد نجم، رییس اتحادیه ترانسپورتی شهری الحسیب در مصاحبهای با رادیوکلید کابل گفت: « پارلمان در هماهنگی با وزارت ترانسپورت، دو درصد سهم برای معلولان در هر ایستگاه در نظر گرفته است؛ ولی در حال حاضر این قشر با استفاده از این موضوع، ایستگاهها را به شکل صد درصد تصرف کرده و زور هیچکس به آنها نمیرسد.» به گفته‌ي وی، وزارت ترانسپورت و ریاست ترانسپورت زمینی بنابر درخواست پارلمان و سایر نهادها برای معلولان اجازه فعالیت در ایستگاهها را داده است.
با این حال، محمد امان سیار، رییس مالی و بودجه شورای سراسری معلولان میگوید: « چهار سال قبل از امروز نمایندگان معلولان، اداره امور، وزارت داخله و شاروالی کابل به توافق رسیدند تا شماری از معلولان را در ایستگاهها جهت تنظیم موترهای مسافربری شهری بگمارند.» وی اضافه کرد که دو اتحادیه ترانسپورت شهری متعلق به معلولان کشور میشود که شماری از معلولان را در ایستگاهها استخدام کردهاند و بقیه معلولان از سوی اتحادیههای ترانسپورتی خصوصی در برابر سه صد افغانی در روز در ایستگاهها مامور شدهاند.
رانندگان، اما، نسبت به فعالیت افراد دارای معلولیت در ایستگاههای شهری دیدگاه‌های متفاوت دارند. شماری از آنان نسبت به کار معلولان در ایستگاهها راضی و شماری دیگر از کار آنان ناراض اند. منصور، راننده‌ي موتر نوع تونس در مسیر پوهنتون کابل و سینمای پامیر، حضور معلولان در ایستگاهها را جهت تنظیم موترهای سواری مفید عنوان نموده و میگوید: « از زمانی که معلولان در ایستگاههای موترهای شهری توظیف شدهاند یک مقدار نظم بهتر شده و هرکس به نوبت خود مسافر گرفته و حرکت میکند؛ در حالی که پیش از این بینظمی تمام در ایستگاهها حاکم بود.» وی اضافه کرد که پیش از این پولیس از موترهای سواری به بهانههای مختلف پول اخذ میکرد؛ اما در قسمت تنظیم موترها هیچکار نمیکرد. این راننده گفت که فعلاً معلولان هم پول میگيرند؛ اما موترها را به خوبی تنظیم میکنند.
جنرال اسدالله، مدیر عمومی ترافیک کابل میگوید که براساس قانون، تنظیم ترانسپورت شهری از مسوولیتهای ریاست ترانسپورت زمینی و وزارت ترانسپورت است و تنظیم جریان ترافیک از وظایف منسوبان ریاست ترافیک میباشد. به نقل از وی معلولان بر اساس مکتوب رسمی ریاست ترانسپورت زمینی وزارت ترانسپورت در ایستگاهها توظیف شدهاند.
از طرف دیگر، براساس یافتههای این گزارش، معلولان در ساحات پرجمعیت و پردرآمد شهر کابل فعالیت دارند. چنانچه معلولان در ایستگاه‌هاي تونسها، اطراف چوک کوته سنگی و نواحي سوم، چهارم، پنجم، هشتم، يازدهم، دوازدهم، لیسه مریم، سرای شمالی، ناحیه دوم عقب شفاخانه رابعه بلخی و مسجد پل خشتی حضور چشمگیر دارند.
اسنادی دريافتي كليد نشان میدهند که شاروالی کابل در مکتوب شماره 780 مورخ ۲۲/ ۹/ ۱۳۹۴خود عنوانی حوزه سوم امنیتی پولیس نگاشته كه نظر به حکم معینیت خدمات شهری شاروالی کابل قرار است شاروالی 25 پایه میز را برای معلولان در سرک حلبیسازی به استقامت سرک هراتی جابهجا کند. در این مکتوب از پولیس حوزه سوم امنیتی تقاضا شده تا کارمندان شاروالی و معلولان را در این زمینه همکاری کنند.
با اين همه، عبدالقادر آرزو، رییس نشرات شاروالی کابل میگوید که هیچ ساحه برای معلولان اختصاص داده نشده است، بلکه آنها به زور این ساحات را گرفتهاند. وی تأکید کرد كه به زودی ساحاتی را که معلولان و افراد زورگو در آن به شکل خودسرانه از مردم پول جمعآوری میکنند، از دست آنان خارج كند؛ نكته‌ي كه رییس مالی و اداری شورای سراسری معلولان آن را نمیپذیرد. محمد امان سیارمدعی است که از مجموع هفت صد هزار پايه ميز براي دستفروشان شهر کابل قراربود دو هزار و دو صد و 11 پايه آن به معلولان داده شود؛ ولي به گفته‌ي وي از چهار سال تاکنون، 50 درصد این کار عملی نشده است. وی اضافه کرد در ساحه کهنهفروشی ناحیه اول شهر کابل، تنها 250 پايه میز، در ساحه بانک خون 28 پايه، در خیرخانه 250 پايه، در ناحیه هشتم 250 پايه، در ناحیه دوازدهم 350 پايه و در نواحیه سوم 60 پایه ميز به معلولان داده شده و متباقی معلولان از سالها به این طرف ميز ندارند و همچنان بيسرنوشت استند.
امان سیار افزود بسیاری از ساحاتی که قرار بود در اختیار معلولان قرار داده شود، میان پولیس و شماری از مسوولان حکومتی و زورمندان تقسیم شده‌است. بنابر ادعاي وي از چهارراهی سینماپامیر تا پل آرتل که از مزدحمترین و پردرآمدترین نقاط شهر کابل میباشد، مربوط به پولیس است و از هر متر مربع ساحه، روزانه 300 افغانی کرایه دریافت میکند. به باور سیار، این نواحی (ناحیه اول و دوم)، تحت حاکمیت یک گروه یا یک فرد قرار دارد و تمام عواید آن به جیب همان گروه یا فرد میریزد. وی تصریح کرد كه از میان این همه ساحات پردرآمد، معلولان تنها کنترول ناحیه دوم عقب شفاخانه رابعه بلخی را دارند که از هر مترمربع ساحه آن، روزانه مبلغ 500 افغانی دریافت میشود.
با وجودی که مسوولان شاروالی کابل این امر را یک نوع خلافورزی از سوی معلولان کشور میخوانند؛ اما اسناد و شواهدی که در اختیار کلید قرار گرفته نشان میدهند که شاروالی کابل توافق نموده تا دو هزار و دو صد و 11 معلول در هشت ناحیه شهر کابل جابهجا شوند. محمد داود سیار، رییس مالی شورای معلولان، مدعی است اسناد و شواهدی در اخیتار دارد که مطابق آن، شاروالی کابل ساحات مشخصی را برای معلولان در نظر گرفته است.
حمیدالله توخی، معاون کميسیون شهدا و معلولان ولسی جرگه نیز تأیید میکند که این نهاد جهت حمایت از افرادي دارای معلولیت و درهماهنگی با شاروالی کابل فیصله نموده تا بعضی از ساحات شهر کابل برای آن عده از معلولانی که توان دستفروشی دارند، اختصاص داده شود.
