درحالی‌که همه چیز به پیشواز بهار رفته و به استقبال این فصل دل انگیز جامهی سبز برتن میکنند، سیاست و سیاستمداران افغانستان اما خانه تکانیهای جدی را انجام نداده اند تا بتوان بوی خوش بهار را از آن استشمام کرد.
دوسال پیش وقتی اداره حکومت به جای یک شخص و یک مرجع، به دو منبع تصمیمگیری سپرده شد، مردم با نگاه آمیخته با تردید و امید به این مسأله نگریسته و در انتظار بهاری بودند تا شاید با آمدن فصل نو، شاهد تحولات تازه باشند. این انتظار با ضرب المثل معروفی گره خورده و همگان میگفتند شاید بهار آینده برای وضعیت سیاسی نیکو باشد و در پرتو آن به آرامش و آسایش دست یابیم. اما متأسفانه چنین نشد و با آمدن بهار، یخ زمستان سیاست میان دو رهبر آب نشد و سردی آن تا عمق جان و حیات مردم تأثیر کرد. اکنون اما سوال این است که آیا با آمدن بهار دوم، یخ تنشهای سیاسی در سطح ملی و فراتر از آن در عرصههای منطقهای آب خواهد شد؟
چشم انداز اوضاع داخلی
با فرارسیدن بهار دوم، سه فاکتور مهم در حوزه داخلی همچنان در برابر دولتمردان وحدت ملی قد برافراشته و به عنوان مشکلات اصلی به تصویر کشیده میشود. این مشکلات را میتوان مسایلی چون چگونگی اصلاحات انتخاباتی و برگزاری انتخابات پارلمانی، مبارزه با فساد و مسأله صلح برشمرد.
1- مبارزه با فساد
اگر این قضیه را از مبارزه با فساد آغاز کنیم، خواهیم دید که این موضوع پیشرفت چندانی نداشته و در بهار آینده نیز انتظارات جدی از کارکرد حکومت نمیرود. زیرا در تازه ترین آمار ارائه شده، میزان موفقیت در این راستا بسیار اندک بوده است. آنچه عیان است اینکه تحول چشمگیری در این راستا پدید نیامده است.
عارف امید؛ فعال مدنی و عضو جنبش محصلان جوان براین باور است که “با روی کار آمدن دولت وحدت ملی، فساد افزایش یافته و زمینه برای خویشخوری و سیاست بازی توسط هواداران دوجانب بیشتر شده است. این وضعیت را می توان حین جستجوی شغل بیشتر احساس کرد.”
هادی که دو سال قبل از رشته حقوق و علوم سیاسی فارغ شده و تاکنون نیز بیکار است به خوبی این وضعیت را تجربه کرده است. وی میگوید: “در حکومت فعلی یا باید به صورت اساسی عضویت یکی از دو تیم حکومتی را داشته باشی یا پول زیاد مصرف کنی تا به یک مقام و موقعیت دولتی برسی، البته آن هم پایدار نخواهد بود. چون با اندک باد سیاسی سرنگون خواهی شد.”
این تجربهها مشت نمونه خروار است که سیاست حکومت را در راستای مبارزه با فساد ناکام جلوه داده و چشم انداز آن را ناروشن به تصویر می کشد.
2- اصلاحات انتخاباتی
از این مسأله که بگذریم، موضوع اصلاحات انتخاباتی که جزئی از توافقنامه حکومت وحدت ملی بود نیز به خوبی پیش نرفته است. هرچند رییس جمهور دستور اصلاحات انتخاباتی را صادر کرده است، ولی رییس پیشین این کميسیون کماکان حرف اول را زده و خود را زمام دار انتخابات قلمداد می‌کند.
احمد یوسف نورستانی؛ رییس کميسیون مستقل انتخابات هفته گذشته بدون درنظرداشت فرمان اصلاحات انتخاباتی گفت: تازمانی که حکومت وحدت ملی 50 درصد بودجه انتخابات پارلمان و شوراهای ولسوالیهای کشور را در اختیار این کميسیون قرار ندهد، امکان تأخیر این انتخاباتها وجود دارد.
نورستانی تأکید کرد: “دولت افغانستان از برگزاری به موقع انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالیها حمایت نمی‌کند. قرار بود از مجموع 117 ميلیون دالر بودجه انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالیها، 50 درصد آن در 15 ماه دلو سال 1394 در اختیار این کميسیون قرار می گرفت اما این مبلغ به دلایل نامعلومی هنوز پرداخت نشده است.”
وی چندی قبل نیز با اشاره به تأخیر در انتخابات افغانستان گفته بود که این کميسیون برای برگزاری انتخابات پارلمانی و شورای ولسوالیها آماده است، اما دولت کابل در این زمینه ناتوان است.
عبدالحسن مبلغ؛ کارشناس مسایل سیاسی معتقد است که ” اصلاح نظام انتخاباتی به منظور تأمین شفافیت در انتخابات، یکی از تعهدات اساسی حکومت وحدت ملی افغانستان بود؛ اما حالا که این حکومت دومین بهارش را آغاز می کند، اجرای این تعهد در نیمه راه است.”
3- مذاکرات صلح
یگانه کاری که در راستای صلح انجام شده است، پیشرفت نسبی مذاکرات صلح چهارجانبه با اشتراک افغانستان، پاکستان، امریکا و چین است. هرچند رییس جمهور غنی در نشست مشترک مطبوعاتی با سرمنشی سازمان ناتو، قضاوت در مورد مذاکرات صلح را زود دانست، ولی تأکید کرد که «آمادگی برای بدترین روزها و امیدواری برای بهترین حالت»، چشم اندازی است که وی انتظار آن را می کشد. از سوی دیگر نظرسنجیهای صورت گرفته حکایت از ناکامی مذاکرات صلح دارد.
بر اساس نظر سنجی مرکز مطالعات استراتیژیک افغانستان در مورد صلح از ۱۵ ولایت کشور، بیشتر مردم ضمن تأکید بر ناکامی مذاکرات صلح گفته‌اند که سهم حکومت وحدت ملی این کشور در تأمین صلح تنها ۲۸.۶ درصد بوده است.
بر اساس نظرسنجی «مرکز مطالعات استراتیژیک افغانستان» نظرسنجی 70.6 درصد روند مذاکرات صلح افغانستان را ناموفق و 21.5 درصد نیز این روند را موفقیت آمیز دانسته‌اند.
به گفته غلام رضا ابراهیمی؛ یکی از محققان این مرکز “مهم‌ترین نگرانی‌های شرکت کنندگان در این نظر سنجی شفاف نبودن مذاکرات صلح، نادیده گرفته شدن حقوق زنان و عدم التزام به قانون اساسی و معامله حقوق مردم بوده است.”
براساس این گزارش 28 درصد نیز بر اهمیت نقش زنان در روند صلح تأکید کرده‌اند و بیش از 60 درصد نیز باور دارند که پس از مصالحه با طالبان وضعیت زنان بدتر خواهد شد.
در این نظرسنجی 77 درصد، جنگ طالبان با دولت را قابل پذیرش نمی‌دانند و 28 درصد نیز جنگ این گروه را به خاطر تأمین منافع پاکستان عنوان کرده‌اند، همچنین 25 درصد گفته‌اند که آنها برای رسیدن به قدرت در افغانستان می‌جنگند.
این نظرسنجی در ولایت‌های کابل، هرات، بلخ، کندهار، بامیان، بادغیس، بدخشان، کندز، ننگرهار، جوزجان، غور، زابل، هلمند، پکتیا و غزنی از ماه میزان تا اواخر ماه حوت سال جاری انجام شده است.
4- وضعیت اقتصادی
در دومین بهار حکومت وحدت ملی، علاوه بر دشواری‌های بی‌شمار اجتماعی، امنیتی و سیاسی، وضعیت اقتصادی با رکود تمام عیار مواجه است. شاخص‌هایی که برای اندازه‌گیری وضعیت اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرند، در بدترین وضعیت در مقایسه با 14 سال گذشته قرار دارند. این نگرانی وجود دارد که اگر برای بهبود وضعیت نا به سامان اقتصادی و تقویت بنیادهای رشد اقتصادی پایدار، به سرعت برنامه‌ریزی نشود، افغانستان با فروپاشی اقتصادی مواجه شود و پیامدهای این فروپاشی در قالب موج‌های گسترده خشونت و سرخوردگی بیشتر از حکومت بازتاب خواهد يافت.
نقیب الله که مغازه بزرگ خوراکه فروشی دارد و به صورت عمده و پرچون مشغول عرضه مواد خوراکه است، از رکود بازار طی یک سال اخیر به شدت گله مند است. وی میگوید درحالی‌که پیش از این لحظهای هم بدون مشتری نبودیم، اکنون اما از کمبود تقاضا و نبود مشتری خواب مان میبرد و به شدت احساس خستگی میکنیم.
این درحالی است که چندی پیش اعلام شد که در حدود 50 هزار چوکی دولتی خالی مانده است. امان الله عادل؛ عضو انجمن مدنی جوانان عدالت خواه می گوید: ” به نظر میرسد یکی از دلایلیکه بسیاری از پُستهای دولتی به اعلان سپرده نشده اند، بازیهای سیاسی در ورای ساختارهایی است که گردانندگان آن به دنبال اشباع نیازهای تشکیلاتی وابسته به خود شان میباشند تا پاسخگویی به نیازهای ملی و مردمی، زیرا تقاضای همگانی این است که ساختارهای اداری دولت در سطوح مختلف تکمیل شده و به ضرورتهای موجود ملی رسیدگی صورت گیرد. از سویی هم در صورت گماشتن اشخاص در پُستهای خالی، گراف بیکاری در میان اشخاص تحصیل کرده به شدت کاهش یافته و این امر رضایت مردمی و اقناع افکارعمومی را در پی خواهد داشت.”
این درحالی است که تعهد دولت و رییس جمهورغنی به مردم، ایجاد یک ميلیون شغل برای شهروندان کشور در پرتو دولتی بود که مدیریت آن به عهدهی آقای غنی و عبدالله است. اما با فرا رسیدن بهار دوم نه تنها از ایجاد یک ميلیون شغل خبری نیست، بلکه میزان بیکاری در کشور به شدت افزایش یافته است.
کارنامه روابط خارجی
برخلاف عملکرد حکومت در عرصه داخلی که از وضعیت درخشانی برخوردار نبوده است، در حوزه خارجی اما شاهد برجستگیهایی بوده و مسیرهای بهتری برای گسترش روابط منطقهای باز شده است.
ذکی کریمی؛ استاد روابط بینالمللی در پوهنتون خاتم النبیین معتقد است که “گسترش روابط با کشورهای منطقه از جمله کشورهای آسیای میانه و روی دست گرفتن عملی پروژه تاپی، فعال شدن در تعاملات اقتصادی با ایران از طریق بندر چاه بهار، افزایش میزان تعاملات با هندوستان، تحکیم ارتباط همه جانبه با چین، جلب اعتماد ناتو در خصوص حمایت از نیروهای امنیتی و… از جمله سرفصلهای سیاسی اند که در روابط بینالمللی افغانستان تأثیرگزاری مثبت داشته است”.
با این حال به باور وی، اوضاع داخلی افغانستان روی تداوم این وضعیت در سال آینده و ماههای آتی اثرگزار خواهد بود. فرخنده بیات؛ کارشناس سیاسی با تأیید این نظر میگوید: “هرگاه افغانستان نتواند در راستای مبارزه با فساد و اصلاحات انتخاباتی و اداری موفق شود، بدون شک روابط کابل با ناتو و در مجموع با کشورهای غربی آسیب خواهد دید. از جانب دیگر، اگر کشمکشهای درونی حل نشده و تنشهای منطقهای خاتمه نیابد، امکان عملی ساختن پروژه تاپی دشوار شده و فعالیتهای اقتصادی را کندتر خواهد ساخت. به همین منوال اگر امنیت حاکم نشده و سرمایه گزاران خارجی در وسعت کلان آن وارد افغانستان نشود، قطعا روابط سیاسی نیز سردتر خواهد شد. زیرا امروزه تعاملات اقتصادی با روابط سیاسی گره محکم خورده و زمینه ساز یکدیگر اند.”
مردم اما کماکان در انتظار تکرار روزهای پر از جنگ و نزاع در ایام بهار هستند. زیرا آنچه طی سال های پسین در کشور معمول بوده است، گرم شدن هوا همزمان بوده است با گرم شدن صحنههای جنگ و از سرگیری نبرد دربسیاری از ولایت‌های کشور. اینکه آیا بازهم بهار سبز افغانستان با رنگ خون سرخ خواهد شد یا روزهای بهتری رقم خواهد خورد، همگی بستگی به میزان تلاش دولتمردان و انسجام سیاسی در ساختارهای کلان حکومتی دارد. هرگاه این هدف محقق شود، آرزوی ثبات و توسعه که همواره حکم یک رویا را برای مردم داشته است نیز برآورده خواهد شد.
کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
