ads

بن بست خبرنگـاران در آزادی مطبوعـات

با وجودی كه 10 سال از اعلام آزادی مطبوعات در افغانستان می گذرد، اما وضعیت خبرنگاری هنوز هم یكی از مشكلات عمده كار رسانه ای به شمـــار می آید و در این بین خبرنگاران زن در بن بستی قرار گرفته اند كه روز به روز بر مشكلات آنان افزوده می گردد. ‌ ‌ این درحالی است كه موسسه نی( حمایت كننده رسانه های آزاد) در گزارش سالانه خود از افزایش 38 درصدی خشونت علیه خبرنگاران در سال 2011 خبر می دهد. ‌ ‌

نویسنده: The Killid Group
14 حوت 1390
بن بست خبرنگـاران در آزادی مطبوعـات

با وجودی كه 10 سال از اعلام آزادی مطبوعات در افغانستان می گذرد، اما وضعیت خبرنگاری هنوز هم یكی از مشكلات عمده كار رسانه ای به شمـــار می آید و در این بین خبرنگاران زن در بن بستی قرار گرفته اند كه روز به روز بر مشكلات آنان افزوده می گردد. ‌ ‌

این درحالی است كه موسسه نی( حمایت كننده رسانه های آزاد) در گزارش سالانه خود از افزایش 38 درصدی خشونت علیه خبرنگاران در سال 2011 خبر می دهد. ‌ ‌

به گفته این نهاد غیردولتی، این خشونت ها شامل قتل، جراحت، لت و كوب و تهدید خبرنگاران بوده كه به 80 مورد می رسد. 49 مورد آن از سوی دولت، 9 مورد آن از سوی طالبان، 4 مورد از جانب نیروهای ناتو و 18 مورد دیگر از سوی افراد ناشناس صورت گرفته است. ‌ ‌

در پنج مورد قتل كه در سال جاری خورشیدی به ثبت رسیده، آخرین مورد آن كشته شدن سادم خان بهادر زوی، مدیر مسئول رادیو خصوصی میلمه در ولایت پكتیكا می باشد كه یك هفته قبل توسط افراد ناشناس سربریده شد.

در 10 سال اخیر 32 خبرنگار در افغانستان جان باخته اند كه 18 تن آنان از شهروندان افغان بوده و متباقی اتباع خارجی می باشند. ‌ ‌

در ادامه خشونت علیه خبرنگاران، قبل از قتل سادم خان، تیزاب پاشی بر صورت پرویز صافی، فلمبردار شبكهِ تلویزیونی انگلیسی زبان “پرس تی وی” ایران بود كه در منطقه ده سبز كابل مورد حمله افراد ناشناس قرار گرفت. ‌ ‌به همین ترتیب طی سال جاری قتل امید خپلواك در ولایت ارزگان نیز جامعه خبرنگاری را متاثر ساخت.

این تنها خبرنگاران مرد نیستند كه با چنین سرنوشتی روبرو اند بلكه زنان ژورنالیست نیز با مشكلات جدی تری مواجه اند.  ‌ ‌

فخریه سروش عظیمی خبرنگار و تهیه كننده بـــرنامه “نقاب” تلویزیون یك می گوید:” درچند ماه اخیر دو بار مورد تهدید جدی افراد ناشناس قـــرار گرفته ام، یك بار از طریق تلیفون و بار دوم دو فرد ناشناس موترسایكل سوار مرا تهدید كردند.” ‌ ‌

او نحوه تهدید خود را چنین حكایت می كند:”از دفتر كار برآمدم و در كنار جاده وزیر اكبر خان منتظر آمدن شوهرم بودم كه ناگهان توقف ناگهانی موترسایكلی توجهم را جلب كرد كه دو مرد سوار آن بودند. این موضوع را  زیاد جدی نگرفتم و همانطور آهسته آهسته به سمتی در حركت شدم كه از مقابلم موتر شوهرم می آمد، هنوز مسافتی را نپیموده بودم كه ناگهان این دو موترسایكل سوار برای بار دوم پیش پایم توقف كرده و یكی از آن دو كه سر و وضع منظمی داشت، نزدیكم آمده و با لحن جدی گفت كه ما می دانیم تو همان زنی هستی كه زنان را در برنامه ات دعوت می كنی، منتظر حركت بعدی ما باش، این را گفته و دور شدند”!

او می افزاید كه در آن دم هیچ مرجعی در ذهنش خطور نمی كرد كه از آن كمك بگیرد، به جز زنگ زدن به مسئول دفترش. ‌ ‌

خانم سروش عظیمی می گوید:” مرجع مشخص وجود ندارد كه از خبرنگاران حمایت نماید. همین لحظه هم احساس می كنم كه خطر در كمین است و انتظار حركت بعدی افراد ناشناس را می كشم. سخت نگرانم چون قبل از این شاهد كشته و سربریده شدن ده ها خبرنگار بوده ایم. بعد از آن من به حدی شوك دید كه حتی دچار مشكل روانی نیز شده ام.”

به گفته او، وقتی یك خبرنگار مصئونیت امنیتی و جانی نداشته باشد، روحاً آرام نیست و نمی تواند یك خبرنگار و یا ژورنالیست خوب بوده باشد. یك گزارشگری كه دنبال حقایق باشد، بیشتر با چنین مشكلات مواجه می گردد. همیشه كشف حقایق خالی از تهدید و مشكل نیست. در این اواخر بیشتر برنامه های كه جنبه اجتماعی، سنتی، حقـــــوقی و ناموسی دارد، برای خبرنگاران مشكل ساز شده می تواند. ‌ ‌

به باور او، ناهماهنگی بین خبرنگاران و نهادهای حمایتی و دیگر نهادها كه همه در ناهماهنگی به سر می برند، نیز مشكلی است كه بر مشكلات خبرنگاران افزوده است. باید یك اتحادیه واحد ایجاد گردد، نه اینكه ژورنالیستان را تخته جهش بسازند و جیب خود را از این مدرك پرنمایند. ‌ ‌

به گفته مسئولان نهادهای حمایتی؛ محدودیت و تهدیدات در راستای خبرنگاران زن بیشتر بوده كه نگرانی های زیادی را به وجود آورده است.

فعالیت خبرنگاران زن در فضای بسته ‌ ‌

وضیعت خبرنگاران در ولایت بلخ با مشكل مواجه بوده وهمین مشكلات سبب شده تا تعدادی از خبرنگاران ترك مسلك گویند و به مسلك دیگری رو بیاورند. ‌ ‌

قیوم بابك مسئول رسیدگی به شكایات “خانه خبرنگاران افغانستان” در بـلخ می گوید:”در ولایت بلخ یك تعداد از زورمندان خبرنگاران را تهدید می كنند، روی این ملحوظ شماری از آنان یا ترك رسانه كرده و یا تغییر شغل داده اند.”

پروانه ثبات یك تن از ژورنالیستان كه چندین سال است از مسلك ژورنالیزم دور شده، می گوید: ” یكی از عوامل عمده ای كه مرا واداشت تا از این مسلك دست بكشم؛ عدم امنیت، برخوردهای ناشایسته با خبرنگاران زن و تهدیدهای اجتماعی بوده است.” ‌ ‌

درعین حال سیما ضیا كه یكی از خبرنگاران فعال در ولایت بلخ بود، بنا به مشكلات خانوادگی دیگر نتوانست كه به كارش ادامه دهد.

وی نیز می گوید كه فامیل اش او را بنا به شرایط نا امن از مسلكش باز داشته و دیگر نتوانست كه در این عرصه كار كند.

مبینه خیراندیش ژورنالیست و مسئول یكی از رادیوهای محلی در ولایت بلخ می گوید:”حضور زنان در عرصه ژورنالیزم و كار كردن آنان در رسانه های صوتی و تصویری نسبت به سال های قبل كم رنگ است چون در یك جامعه سنتی و مردسالار، زنان ودختران ژورنالیست در رسانه های تصویری وصوتی با محدودیت كار می كنند چون اكثر خانواده ها دید مثبت نسبت به رسانه ها نداشته و كار كردن زن یا دختر را در رسانه ها ننگ می دانند.”

ندا ناریا یكتن از فارغان ژورنالیزم پوهنتون هرات نیز از دخترانی است كه اخیراً سند فراغت را به دست آورده، ولی به دلیل مشكلاتی چون محدودیت های خانوادگی ومشكلات امنیتی موفق به انجام فعالیت مسلكی نگردیده است.

در همین حال مسئولان ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات با تایید مواردی از مشكلات فراروی فعالیت زنان به ویـــــژه درعرصه كار خبرنگاری؛ وضع محدودیت های خانوادگی در این امر را تاثیر گذار می خوانند.

سید محمد رفیق گیلانی سرپرست ریاست اطلاعات وفرهنگ هرات می گوید: “در حال حاضر نزدیک به 60 رسانه صوتی، تصویری و چاپی درهرات فعال بوده و اكثر كارمندان آنان را زنان تشكیل می دهد كه این خود نمایانگر سهم ارزنده زنان  در این عرصه می‌باشد.”

درهمین حال، در ولایت غزنی دو تلویزیون یكی دولتی به نام ملی و دیگری خصوصی به نام غزنویان فعالیت دارند كه  با وجود داشتن كارمندان زن، هیچگاه آنان روی پرده ظاهر نشده اند. همچنان 7 رادیو نیز نشرات دارند كه در هر یك این رادیو ها از 2 تا 4 ژورنالیست زن فعالیت دارند كه به نام های مستعار برنامه اجرا می نمایند. ‌ ‌

‌یك ژورنالیست زن در این ولایت كه از افشای نام خود و نام رسانه اش خودداری می كند، می گوید:” در رادیو یی كه كار می كردم به دلیل این كه یكی از مسئولان آن با من برخورد خشونت آمیز داشت، وظیفه را رها نموده و همین اكنون به حیث معلم در یكی از مكاتب ایفای وظیفه می كنم.” ‌ ‌

همچنان در این ولایت رادیویی فعالیت دارد كه از سوی “پی آر تی” ایجاد شده ولی در نشرات آن صدای یك زن هم به گوش نمی رسد.

عدم دسترسی به اطلاعات

یكی از مشكلاتی كه در راستای كار رسانه ای وجود دارد، عدم دسترسی به منابع و كسب اطلاعات از جانب مقامات و مسئولان دولتی می باشد كه خبرنگاران را در محدودیت كاری قرار داده است.  ‌ ‌

سید كبیر سیار، خبرنگار رادیو آشنای صدای امریكا در ولایت تخار می گوید: “اكثر خبرنگاران در این ولایت از طرف ادارات دولتی مورد تحقیـــــــــر قرار می گیرند و بعضی از مسئولان از دادن جزئیات به خبرنگاران نیز ابا می ورزند كه این نكته باعث می گردد تا خبرنگاران به عمق موضوع راه نیافته و گزارش های تحقیقاتی شان بی نتیجه بماند.”   ‌ ‌

درهمین حال مبین غفوری خبرنگار بی بی سی می گوید:”غرض تحقیق گزارش تبدیل ساحات سبز به ساحات رهایشی، مكرراً به آمریت شهرسازی تخار و شاروالی تالقان مراجعه نمودم، اما قادر به دریافت معلومات از این ارگان ها نگردیدم.”

این مشكل نه تنها در میان خبرنگاران مرد بلكه خبرنگاران زن نیز بارها مشاهده شده است. ‌ ‌

هایده یكتن از خبرنگاران محلی ولایت تخار می گوید كه علاوه بر مسئولان ادارات دولتی، اهالی منطقه نیز باعث تحقیر و خشونت خبرنگاران می گردد كه این وضعیت باعث عدم سهمگیری زنان ژورنالیست به خبرنگــــــــاری می گردد.  ‌ ‌

هایده می افزاید:” حین برگشت از رادیو به خانه، اشخاص در كوچه ها مرا اذیت نموده و به نام های گوناگون صدا می زنند و علاوتاً برنامه های رادیویی ما را مورد تمسخر قرار می دهند.”

فریده نیكزاد مسئول آژانس وقت و رئیس انجمن زنان آسیای جنـــــــوبی می گوید:” هرچند در 10 سال اخیر فرصت طلایی برای رشد دموكراسی و رشد ظرفیت ها به خصوص برای خانم ها بوده است، در ابتدا خوشبینی های هم وجود داشت، اما با تاسف عدم تامین امنیت و موجودیت سنت ها سبب شده تا حضور زنان را در راستای كار خبرنگاری كمرنگ بسازد. حاكم بودن تفنگ سالاران، حركت های غیرمسئولانه افراد غیرمسئول و حتی والی ها، حضور خبرنگار زن در برخی از ولایات اصلاً وجود ندارد. “

به باور خانم نیكزاد، كم توجهی دولت، عدم مصئونیت جانی زنان، نبود مرجع مدافع خبرنگاران، مصئونیت شغلی، برخورد های دوگانه و… سبب شده تا خبرنگاران زن محدود گردند. ‌ ‌

از سوی دیگر فریده نیكزاد به تصمیم گیری های مردانه در رسانه ها اشاره كرده و می گوید كه این امر سبب شده است تا زنان از سطوح رهبری به حاشیه رانده شده و در تصمیم گیری ها سهم داده نشوند. ‌ ‌

او همچنان از دخیل ساختن نظریات سلیقه ای در قانون رسانه های همگانی و پارچه پارچه ساختن آن از سوی عده ای سخن رانده و می گوید:” قانون رسانه ها كه همچو كاغذپران در آسمان مطبوعات گم است، سبب شده تا مشكلات زیادی فرا روی كار خبرنگاران و رسانه ها ایجاد كند. “

وی در ادامه افزود كه با تاسف قانون كار ژورنالیستان وجود ندارد. كار فرماها از همین خلا سوءاستفاده كرده و قراردادهای غیرعادلانه را بر كارمندان خود می قبولانند. از همین رو تاحال چند تن از خبرنگاران به شكل دسته جمعی از یك رسانه ترك وظیفه كرده اند كه این موضوع را روشن می سازد. از سوی دیگر تا حال چندین خبرنگار زن شكایت كرده اند كه زمانی از یك رسانه قطع علاقه می نمایند، تا شش ماه دیگر نمی توانند در هیچ رسانه ای كار و فعالیت نمایند. این امر سبب می شود تا خبرنگاران زن از این مسلك دست بكشند.”

این درحالیست كه دین محمد مبارز راشدی معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ ضمن بهتر خواندن وضعیت خبرنگاری در افغانستان، می گوید:” از طرف دولت افغانستان و وزارت اطلاعات و فرهنگ هیچگونه ممانعت و مزاحمتی برای كار خبرنگاران به خصوص خبرنگاران زن در رسانه ها وجود ندارد. حتی دغدغه فكری ما هم این است كه تعداد ژورنالیستان در رسانه ها كم اند و به خصوص در بسیاری از ولایات، زنان ژورنالیست وجود ندارد و یا تعدادشان بسیار اندك است.”  ‌ ‌

او می گوید:” ضمن قابل اجرا بودن قانون رسانه های همگانی به خاطر پایان بخشیدن بسیاری از مشكلات در راستای رسانه ای، بر مقرره ای به نام كار در رسانه های همگانی كار كردیم . این مقرره برای جلوگیری از عقد قراردادهای غیرمنصفانه، جلوگیری از حق تلفی برای ایجاد اطمینان كاری خبرنگاران و مسئولان رسانه ها، مفید و موثر است كه در آیندهِ نزدیك از وزارت عدلیه پاس خواهد شد.” ‌ ‌

مبارز می افزاید كه هرنوع شكایت مبنی بر توهین، مزاحمت، ممنوعیت كاری، محدودیت كاری و… كه مربوط به كار خبرنگاری باشد در صورت شكایت خبرنگار، به آن رسیدگی صورت می گیرد و در سال جاری تاكنون 4 شكایت در این وزارت به ثبت رسیده است.  ‌ ‌

به گفته آقای مبارز راشدی، همین اكنون به تعداد 150 رادیوی دولتی و غیر دولتی، 50 تلویزیون و 1100 نشریه چاپی، 22 آژانس خبری و 23 روزنامه كه 14 آن فعال اند، ثبت این وزارت می باشد. ‌ ‌

عوامل محدودیت های رسانه ای

هرچند عوامل زیادی وجود دارد كه كار رسانه ای و آزادی مطبوعات را زیر سوال برده است.

صدیق الله توحیدی مسئول دیده بان رسانه ها می گوید:” باتاسف وضعیت خبرنگاری بسیار قناعت بخش نیست، هنوز هم مشكلات جدی در اطلاع رسانی و آزادی مطبوعات وجود دارد. عمدتاً سه چالش بزرگ خبرنگاران را تهدید می كند، مشكلات امنیتی، عدم دسترسی به اطلاعات و معلومات از جانب مقامات ومسئولان دولتی و عدم تامین امنیت شغلی می باشد كه خبرنگاران شاغل برای ادامه كارشان در رسانه ها مطمین نیستند.”

به گفته او، روز به روز این مشكلات جدی شده می رود. در سال 2010 میلادی 58 مورد خشونت در این نهاد به ثبت رسیده بود كه  این رقم  در سال 2011 میلادی به 80 مورد افزایش یافته است . ‌ ‌

او می افزاید:” به صورت اوسط هر سال سه خبرنگاردر افغانستان كشته می شود و همچنان برخورد  مقامات دولتی با گذشت ده سال، هنوزهم مبتنی با قانون نیست، خبرنگاران مورد آزار و اذیت پولیس،تهدید نیروهای مخالف ، افراد ناشناس و یا اشخاص محلی قرار می گیرند.”

به باور اقای توحیدی ضمن عدم تامین امنیت، سنتی بودن جامعه، عدم رسیدگی به شكایات خبرنگاران توسط وزارت اطلاعات و فرهنگ مشكلی است كه هنوز لاینحل باقی مانده است. در ضمن موجودیت نیروهای محافظه كار دردستگاه حكومت نیز مشكلات را فرا راه كار خبرنگاران قرار داده است.  ‌ ‌

مسئول دیده بان رسانه های آزاد نی می گوید:” این مشكل در راستای فعالیت زنان خبرنگار بیشتر بوده و آنان در وضعیت مناسب قرارندارند. حتی زنان از ابراز شكایت نیز محروم هستند و فكر می كنند كه اگر شكایت كنند به ضرر حیثیت و آبروی اجتماعی شان تمام خواهد شد. ‌ ‌

در همین حال، كارشناسان امور، مشكلات رسانه ای و خبرنگاری را ریشه در مسایل فراتر از آن می دانند. ‌ ‌

فهیم دشتی سخنگوی اتحادیه ملی ژورنالیستان می گوید:” با وجودی كه كمیت رسانه ها رو به افزایش است، ولی تهدیدها و مشكلات طی چهار سال اخیر در راه رسانه ای یك سیر صعودی شدید را می پیماید. یكی از دلایل وضعیت كنونی این است، از زمانی كه رسانه ها به عنوان نیروی تاثیر گذار و قوه چهارم خوانده می شــــود، محور های قدرت به شمول حكومت افغانستان، احزاب سیاسی، نیروهای طالب، جامعه جهانی و … از این مطلب نوعی احساس خطر می كند كه این قدرت گیری رسانه هـــــــا، اذهان مردم را سمت و سو بدهد.”

آقای دشتی در مورد ضعف عملكرد اتحادیه های خبرنگاری در قبال حمایت از خبرنگاران می گوید:” اتحادیه های صنفی از هر صنفی كه باشد قدرت اجرایی ندارند تاحدی مسئولیت شان را انجام داده اند، اما مشكل این است كه امكانات لازم را ندارند و كم توجهی جامعه جهانی و غیره نیز باعث دلسردی این نهادها شده است. ما بارها ایجاد یك فدراسیون را برای تمام نهادها و رسانه ها پیشنهاد كردیم ولی هنوز به نتیجه نرسیدیم و علت آن تحت تاثیر فرو رفتن این نهاد به وزارت اطلاعات و فرهنگ و حكومت می باشد.”

او همچنان وضعیت موجود خبرنگاری به خصوص دست كشیدن برخی از خبرنگاران زن را از مسلك شان و پیوستن شان به مسلك های دیگر را قابل نگرانی دانسته و می گوید كه اگر این وضعیت به همین منوال ادامه یابد، تاثیرات مخرب و جبران ناپذیری در پی خواهد داشت.  ‌ ‌

راه حل و نتیجه گیری

آگاهان امور برای بهبود وضعیت كار رسانه ای و خبرنگاری در افغانستان را ایجاد نهاد واحد، هماهنگ و بدون تبعیض اعضای آن دانسته می گویند كه دولت، نهادهای حمایتی خبرنگاران و جامعه جهانی باید به این امر توجه كنند و درضمن اشتراك خبرنگاران به خصوص زنان در بورس های تحصیلی و مسلكی، مشاركت زنان در تصمیم گیری ها، تامین امنیت، بیمهِ خبرنگاران، تعهد خبرنگاران زن به خاطر بلند بردن سطح آگاهی شان، رشد ظرفیت، هماهنگی با یكدیگر و… می تواند بر بهبود وضعیت موثر واقع گردد.

تا زمانی كه یك سقف حمایت كننده برای خبرنگاران ایجاد نگردد، نهادهای پراكنده باهم واحد و هم نظر و هماهنگ نگردند، كارهای فرهنگی صورت نگیرد و… نمی توان بر بهبود شدن وضع موجود خوشبین بود. مراجعی چون وزارت معارف، حج و اوقاف، تكیه خانه ها، مساجد، علمای دین، رسانه ها و…می بایست فرهنگ سازی بكنند و در تقویت مولفه های فرهنگ اقدام جدی نمایند تا مشكلات خبرنگاران زن حل گردد.

کلیدگروپ را در تویتر و فیس بوک دنبال کنید
طراحی و توسعه توسط تکشارک - Copyright © 2024

Copyright 2022 © TKG: A public media project of DHSA