افغانستان، سال تریاک

در بیست سال اخیر، افغانستان به کشوری شهرت یافته که بیشترین تولیدکندهء تریاک در جهان است. تولید تریاک در اواخر دهۀ هشتاد میلادی تا یک هزار تن در سال می رسید، ولی در زمان طالبان به 2700 تن در سال رسید و در این ده سال تا 8200 تن در سال نیز رسیده است. مترادف با این تولید، گراف معتادان در افغانستان، منطقه و جهان نیز بالا رفته وسال به سال ضرورت تولید تریاک در افغانستان بیشتر محسوس می گردد. به این صورت حدود 90 درصد تریاک جهان در افغانستان و ده درصد دیگر در کوستاریکا، کولمبیا و تایلند تولید می‏گردد. امروز مصرف جهانی تریاک در سال 5000 تن ارزیابی شده است.

با توجه به بلند رفتن قیمت گندم، پایین رفتن نرخ تریاک و اضافه تولید تریاک از 2006 تا 2009 ، گدام‏های تریاک مافیا نیز در سال گذشته به اوج خود رسید و به این صورت یک‏باره قیمت تریاک اُفت کرد و دولت نیز برای مناطقی؛ چون شینوار و بدخشان وعدۀ کمک به دهقانان را داد تا دهقانان از کشت تریاک صرف نظرکنند اما این وعده ها عملی نشد لذا در 2010 تولید تریاک در افغانستان کاهش پیدا کرد و به 3600 تن رسید.

اما گراف معتادان به مواد مخدر در افغانستان به یک ملیون نفر افزایش یافت درحالی که در جهان آمار معتادان به 200 ملیون تن می سند، تقاضای معتادان، مصرف تریاک و مشتقات آن را فوق العاده بالا برد، مافیا در آغاز فصل کشت کوکنار قیمت آن را شش تا ده برابر  افزایش داد و کم‏آبی نیز دهقانان را به سوی کشت تریاک سوق داد. تمام این عوامل باعث می‏گردد که امسال  تولید تریاک در افغانستان چند برابر افزایش یابد.

با آغاز کشت تریاک برخی از زارعان تریاک در “شینوار” اعلان کردند که چون دولت به وعده‏های خود عمل نکرد، لذا امسال به این کشت رو خواهند آورد و به این صورت دیده می شود که در ننگرهار، بدخشان، بلخ، سرپل، بغلان، هلمند، قندهار، ارزگان، فراه وبادغیس، زمین‏های وسیعی زیر کشت تریاک رفته، در صورتی که آفت‏های طبیعی دامن‏گیر مزارع نشوند، امسال احتمال میرود که پنج تا شش هزار تن تریاک در افغانستان تولید شود.

چون مبارزۀ عملی برای جلو گیری از کشت مواد مخدر در افغانستان بسیار ضعیف است، لذا در کاهش این تولید و نابودی مزارع آن، دولت افغانستان امسال نیز؛ مانند سال‏های گذشته ناتوان خواهد بود. زیرا وقتی تخم تریاک به زمین پاشیده شد، دهقانان به هر قمیتی که شده برای بهره برداری و برداشت محصول خوب تلاش می کنند، در این میان بعضی از دهقانان که در جریان سال هزینه‏های هنگفتی را برای کشت تریاک متقبل شده اند سخت زیان خواهند دید ولذا برای حفاظت از مزارع تریاک راهی جز پیوستن به طالبان و کسب حمایت آنان نخواهند داشت.

در این سال‏ها جهت پروسس تریاک و تولید مشتقات آن سالانه 13 هزار تن مواد کیمیاوی از طریق پاکستان وارد افغانستان می‏شود و به این صورت حجم هیرویین تولید شده چند برابر بالا می رود.  نهاد‏های مبارزه با مواد مخدر در افغانستان با این که همه ساله تعدادی از قاچاقچیان کوچک را دستگیر می‏کنند؛ اما تنها کمتر از ده درصد تریاک، هیرویین و مواد کیمیاوی ممد تولید  و مشتقات آن را کشف کنند. این مسئله مشکلات بیشتری را فرا راه مبارزه با کشت وتولید مواد مخدر قرار می‏دهد. با اینکه سه قاچاقچی بزرگ مواد مخدر در افغانستان(حاجی بشر، حاجی جمعه و حاجی عزیزالله ) از سوی امریکایی‏ها شناسایی و حاجی بشر و حاجی عزیزالله دستگیر شده اند و اکنون در امریکا زندانی اند؛ اما قاچاق‏بران دیگری  که سالانه 65 ملیارد دالر (شش برابر بودجۀ افغانستان) از تجارت تریاک سود می آورند، از تولید و قاچاق تریاک حمایت می‏کنند، بدون شک این افراد از نفوذ بین المللی برخور دار اند که  شناسایی و دستگیر نمی شوند. این خود مشکل بزرگی سد راه مبارزه با مواد مخدر به حساب می‏آید.

60 درصد تریاک افغانستان در کشورهای منطقه به مصرف می رسد که 40 درصد از طریق پاکستان، 30 درصد از طریق ایران و 30 درصد از طریق شمال به بیرون صادر می‏گردد. بیشترین رقم معتاد در منطقه را فدراتیف روسیه دارد که به 8 تا 16 ملیون نفر می رسد و سالانه 30 هزار نفر از این بابت جان می دهند. به این خاطر روس‏ها، از دولت افغانستان و نیرو های امریکایی حاضر در کشور انتقاد دارند.

طالبان که سالانه از 60 تا 100 ملیون دالر از مواد مخدر سود می برند و بخش اعظمی از مشکلات پولی شان از این طریق حل می گردد، مشوق تولید تریاک در 15 سال اخیر بوده و اکنون بر زرع آن به پیمانه‏ای وسیع سرمایه گزاری می‏کنند و در انتقال وترانزیت آن هم نقش به سزایی دارند. همانگونه که دهقانان هرات زعفران را به عنوان جاگزین پر در آمدی به جای تریاک در سال های اخیر کشت و بهره برداری می کنند و خود را از سوی دولت ایران زیر فشار احساس می نمایند، اینک دهقانان ولسوالی “دامان” ولایت قندهار که دست به کشت زعفران زده، می گویند که طالبان به آنان اخطار داده که به جای زعفران، تریاک بکارند.  بگذریم از اینکه افراد پرقدرتی در دستگاه دولت افغانستان نیز از زرع تریاک نه تنها نا راضی نیستند که خود به شکلی در تولید و تجارت آن دخیل می‏باشند.

با توجه به این که در شش سال اخیر مقدار کشت و تولید تریاک در افغانستان نظر به تقاضا و بازار مصرف میزان می گردد، اما این واقعیت را نیز نشان می دهد که پس از تجارت تریاک تجارت سلاح کلانترین سود را دارد، ولی دست‏هایی خطرناکی که پشت این قضیه قرار دارند با چند شعار و حرف مفت نمی شود آنها را مهار و کنترول کرد و به این خاطر نابودی تریاک و تداوی معتادان در دنیا به اراده و اجماع فکری جهانی و منطقوی ضرورت دارد.