حدود 50 درصد معلمان مکتبهای حوزه غرب کشور واجد شرایط معلمی در این مکتبها نیستند. مسوولان ریاستهای معارف در ولایتهای حوزه غرب میگویند بعضی از این معلمان که توسط افراد زورمند در مکتبهای این حوزه تقرر یافتهاند حتا سواد خواندن و نوشتن را هم ندارند. طبق تحقیقاتی که کلیدگروپ انجام داده است، بعضی از معلمان مکتبهای حوزه غرب به مواد مخدر معتاد اند؛ حتا در صحن حویلی برخی از مکتبها در این حوزه کوکنار کشت میشود.
منابعی که کلیدگروپ در این تحقیق با آن‌ها مصاحبه کرده است، شـامــل مســوولان ریاستهای معارف ولایتهای حـوزه غــرب، فعــالان مـدنی، معلمان و نمایندگان شوراهای ولایتی این حوزه میشود. آن‌ها ضمن ابراز نگرانی از تقرری معلمان بیسواد و کمسواد در مکتبهای حوزه غرب، نسبت به اعتیاد بعضی از این معلمان به مواد مخدر نگران اند.
طبق قانون وزارت معارف، کسانی واجد شرایط معلمی در مکتبها هستند که دارای این شرایط باشند: دارای سند لیسانس یا حداقل 14 پاس باشند؛ قادر به تکلم به زبان محلی همان منطقه باشند؛ جرئت و مهارت تدریس شاگردان را داشته باشند؛ دارای قوه نطق درست باشند؛ در تعلیم و تربیه مهارت مناسب داشته باشند؛ دارای سواد کافی بوده و اشخاص سالم باشند. اما مسوولان ریاستهای معارف در ولایتهای حوزه غرب میگویند که بعضی از معلمان در این حوزه فاقد این شرایط هستند.
هرات
در ولایت هرات، 20 هزار معلم در چوکات 1003 باب مکتب مشغول تدریس هستند. عبدالرزاق احمدی، رییس معارف هرات، میگوید بیش از 50 درصد این معلمان شرایط فوق را برای تدریس ندارند.
احمدی افزود که یکی از نگرانیهای عمده ریاست معارف هرات، مسأله اعتیاد بعضی از معلمان به مواد مخدر در سطح ولسوالیهای این ولایت است. وی افزود گزارشهایی دریافت کردهاند که حاکی از معتاد بودن بعضی از معلمان به مواد مخدر در ولسوالیهای ادرسکن، گذره و شیندند هرات است. او گفت که فعلاً تیمهای نظارتی معارف در حال بررسی این مسأله هستند. رییس معارف هرات درباره چگونگی تقرری افراد معتاد در مکتبها گفت: “هر معلمی که خواسته باشد در چوکات ریاست معارف مقرر شود، باید چندین فورمه را خانهپری کند. ریاست صحت عامه، قومندانی امنیه و نهادهای قضایی باید تأیید کنند که موصوف سابقه جرمی نداشته و از نگاه صحی هم مشکلی ندارد. ریاست معارف به افرادی که معتاد به مواد مخدر باشد، اجازه نمیدهد در مکتبها مقرر شوند. بنابراین، احتمال دارد بعضی از این معلمان، پس از تقرری، به استفاده از مواد مخدر روی آورده باشند.”
از طرف دیگر، رییس معارف هرات، از اعمال فشار افراد زورمند و با نفوذ در تقرری معلمان در مکتبها نیز یاد کرد. او گفت که باید نام افغانستان را به “فشارستان” تبدیل کرد؛ چون بعضی از معلمان در نتیجه فشارهای بیرونی به کار گماشته شدهاند. احمدی هرچند از فرد مشخصی که در امور معارف هرات دخالت میکند، نام نگرفت، اما گفت که شماری از وکلای مردم در شورای ملی در این اعمال فشارها دست دارند.
همچنان عبدالقدوس یاسینزاده، رییس مکتبهای خصوصی هرات، میگوید یافتههای تیمهای نظارتی معارف نشان میدهد که دو سوم معلمان مکتبهای هــرات فاقــد شــرایط معلـمــی هستند. به ادعای یاسینزاده، به جز از ولسوالیهای نزدیک به شهر هرات، از جمله انجیل، کرخ، زنده جان و غوریان، در مکتبهای سایر یازده ولسوالی این ولایت، معلمانی استخــدام شدهاند که ســواد کافـی بــرای تدریس ندارند. براساس اظهارات وی، افراد معتاد به دلیلی در ولسوالیهای شیندند، ادرسکن، گذره و گلران به عنوان معلم استخدام شدهاند که پیش از استخدام مورد آزمایش صحی قرار نگرفتهاند. یاسینزاده تأکید داشت در صورتی که وزارت معارف به وضعیت مکتبها در ولسوالیهای دوردست توجه جدی به خرج ندهد، وضعیت معارف در این ولسوالیها بدتر از پیش خواهد شد. اما دو تن از معلمان مکتبهای هرات به کلیدگروپ گفتند که نه تنها در سطح ولسوالیها بلکه در مکتبهای داخل شهر هرات نیز افراد معتاد به عنوان معلم استخدام شدهاند. آن‌ها همچنان افزودند در برخی از ولسوالیهای هرات، معلمان تنها مضمون دینی را به شاگردان تدریس میکنند؛ بعضاً یک معلم، مسوولیت تدریس سـه تـا چـهار مضـمــون را بـه عهده گرفته است. به گفته آن‌ها، این وضعیت به پیکر معارف آسیب جبران ناپذیری وارد کرده است.
با ایــن حـال، اعضــای شورای ولایتی هرات ضمن ابراز نگرانی از استخدام افراد معتاد برای تدریس شاگردان در مکتبها، از وزارت معارف میخواهند در این خصوص از دقت بیشتر کار بگیرد. سید عظیمکبرزانی، عضــو شـورای ولایتـی هــرات، معتـقـد است که وزارت معارف در یک و نیم دهه گذشته، روی کیفیت تعلیم و تربیه در کشور کمتر توجه کرده است. او گفت که بهترین راهکار برای بهبود کیفیت تعلیم و تربیه در کشور، فراهم ساختن مواد و امکانات آموزشی لازم و همچنان استخدام معلمان در چهارچوب معیارهای از قبل پیشبینی شده در نظام معارف کشور است.
بادغیس
رییس معارف بادغیس میگوید که مخالفان مسلح دولت در محیط و صحن برخی از مکتبها در این ولایت، کوکنار کشت کردهاند. عبدالقیوم ساجد با استناد به گزارش آمر معارف ولسوالی بالامرغاب ولایت بادغیس به کلیدگروپ گفت در محیط و صحن اکثریت مکتبهای این ولسوالی کوکنار کشت شده که سبب اعتیاد برخی از معلمان و شاگردان به مواد مخدر شده است. وی همچنان افزود در مکتبهای ولسوالیهای مقر و قادس این ولایت، معلمانی استخدام شدهاند که بعضی از آن‌ها به مواد مخدر معتاد هستند. به ادعای ساجد، عمدهترین عامل این مشکل، فشارها و دخالتهایی است که از سوی بزرگان قومی، علما و قومندانان جهادی در امور معارف بادغیس صورت میگیرد.
طبق معلومات رییس معارف بادغیس، 2400 معلم در مکتبهای این ولایت مصروف تدریس هستند. او گفت از این میان 400 نفر آن‌ها واجد شرایط معلمی نیستند. به گفته ساجد، در اکثریت مکتبهای ولسوالیهای جوند، مقر، قادس و بالامرغاب بادغیس، معلمانی با سند صنف دوازده استخدام شدهاند.
از طرف دیگر، عبدالروف تاج، قومندان امنیه بادغیس، ضمن تأیید وجود کشتزارهای کوکنار در صحن بعضی از مکتبهای ولسوالی بالامرغاب این ولایت، گفت به زودی نیروهای دولتی برای ریشهکن کردن بوتههای کوکنار از مکتبها دست به کار خواهند شد. وی افزود که همزمان با شروع سال جدید خورشیدی، عملیات نظامی علیه مواضع طالبان در ولسوالی بالامرغاب آغاز شد و تا تصفیه کامل این ولسوالی از وجود این گروه ادامه خواهد داشت. به گفته وی، پولیس بادغیس در این عملیات ماموریت دارد در کنار مبارزه با مخالفان مسلح دولت، مزارع کوکنار را نیز نابود کند.
اعتیاد معلمان به مواد مخدر در ولایت بادغیس، یکی از مشکلات سکتور معارف در این ولایت است، مشکل دیگر اما واجد شرایط نبودن این معلمان برای تدریس است. رییس شورای ولایتی بادغیس، مدعی است که 80 درصد معلمان مکتبهای بادغیس برای تدریس واجد شرایط نیستند. مولوی عبدالباسط به کلیدگروپ گفت که ناامنی، پایین بودن معاش معلمان در سطح ولسوالیها، اعمال نفوذ زورمندان و شیوه نادرست استخدام، مجموعاً عواملی میباشد که زمینه را برای جذب این افراد مساعد کرده است.
عبدالباسط همچنان مدعی شد که حدود 40 درصد معلمان مکتبهای ولایت بادغیس خیالی هستند. به گفته او، پولهای هنگفتی از سوی بعضی از افراد و مسوولان ریاست معارف این ولایت، به دلیل وجود معلمان خیالی، حیف و میل میشود. رییس شورای ولایتی بادغیس گفت هم اکنون از کلمه “ناامنی” در بادغیس سوءاستفاده میشود، به خاطری که طالبان گفتهاند با مکتبها، شاگران و معلمان مشکلی ندارند.
رییس معارف بادغیس نیز میپذیرد که بعضی از معلمان در این ولایت خیالی اند. وی اما گفت شمار معلمان خیالی در این ولایت در حدی نیست که در اذهان عمومی جلوه میکند. به گفته عبدالقیومساجد، 40 باب مکتب در ولسوالیهای بالامرغاب، جوند و قادس، به دلیل ناامنی، مسدود میباشند، اما عملاً تشکیلات این مکتبها موجود است. ساجد تصریح کرد که این امر باعث شده تا همگان فکر کنند که تمام معلمان این مکتبها خیالی اند، در حالی که چنین نیست.
وی تأکیــد داشـت کــه اصــلاحـات در نظـام معـارف بادغیس ادامه دارد. به گفته ساجد، اعمال نفوذ افراد زورمند در امور معارف بادغیس سبب تأخیر در اجرای برنامههای اصلاحی آن‌ها نخواهد شد.
فراه
به همین شکل، رییس شورای ولایتی فراه مدعی است که 10 درصد از مجموع معلمان مکتبهای این ولایت به مواد مخدر نوع چرس معتاد هستند. جمیلهامینی به کلیدگروپ گفت که بیشتر این معلمان در مکتبهای ولسوالیهای گلستان و اناردره فراه مصروف انجام وظیفه اند. خانم امینی همچنان افزود که حدود 60 درصد معلمان مکتبهای فراه واجد شرایط معلمی نیستند.
طبق آمار ریاست معارف فراه، 2077 باب مکتب در این ولایت موجود است. مسوولان ریاست معارف فراه اما میگویند که یک معلم در سال گذشته در این ولایت به مواد مخدر معتاد بود که از وظیفه سبکدوش شده است. محمدصادق، معاون تدریسی ریاست معارف فراه، همچنان گفت که عمدهترین عامل تقرر یافتن معلمان فاقد شرایط معلمی در این ولایت، مداخلات غیرقانونی در امور معارف فراه است. بنا به اظهارات وی، در ولسوالی گلستان این ولایت، چندین بار طالبان به دلیل این که افراد وابسته به این گروه در بستهای مورد نظر شان در سکتور معارف فراه گماشته نشده بودند، مسوولان ریاست معارف این ولایت را تهدید کردند. معاون تدریسی ریاست معارف فراه تأیید کرد در مکتبهای ولسوالی بکواه این ولایت افرادی به عنوان معلم استخدام شدهاند که حتا سواد خواندن و نوشتن را هم ندارند.
منبع گفت که بارها پیرامون مشکلات امنیتی در سکتور معارف فراه با مقام‌های امنیتی این ولایت صحبت شده است. محمدصادق افزود که مقام‌های پولیس وعده دادهاند مانع مداخلات مخالفان مسلح دولت در امور معارف این ولایت خواهند شد؛ وعدهای که هنوز عملی نشده است.
همچنان در مکتبهای ولایت غور نیز افرادی به عنوان معلم استخدام شدهاند که بعضی از آن‌ها شرایط لازم را برای تصدی پست معلمی ندارند. در ولایت غور چهار هزار معلم در 847 باب مکتب مصروف تدریس هستند. صبغتالله اکبری، رییس معارف این ولایت، میگوید که 45 درصد این معلمان واجد شرایط معلمی نیستند. وی فشار افراد مسلح غیرمسوول در امور معارف غور را عامل اصلی تقرری این گونه افراد در سکتور معارف این ولایت عنوان میکند.
کمبود نیروی انسانی
با توجه به مشکلاتی که در بالا یاد شد، کبیر حقمل، رییس نشرات وزارت معارف، نیز تأیید میکند که 50 درصد معلمان مکتبها در سراسر کشور واجد شرایط معلمی نیستند. وی تصریح کرد که این معلمان از سابق در چوکات معارف مشغول به کار شده و آن‌ها به دلیل کمبود نیروی انسانی موفق به رفع این مشکل نشدهاند. حقمل اما افزود که وزارت معارف در تلاش است تا از طریق جذب کدرهای مسلکی و فراهم کردن شرایط داخل خدمت، به این نقیصه پایان دهد.
به ادعای حقمل، در گذشته، تنها 20 درصد معلمان مکتبهای سراسر کشور واجد شرایط معلمی بودند، ولی امروزه این رقم به 50 درصد افزایش یافته است. رییس نشرات وزارت معارف درباره معلمان معتاد به مواد مخدر به کلید گروپ گفت که تیمهای نظارتی و صحی این وزارت تلاش دارند تا معلمانی را که به مواد مخدر معتاد هستند، شناسایی و از وظیفه سبکدوش کنند. حقمل اما نگفت که چه تعداد از معلمان در مکتبهای سراسر کشور به مواد مخدر معتاد هستند.
