ارقام واردات گوشت و محصولات لبنی سرسام‎آور است

با توجه به این که افغانستان یک کشور زراعتی است، اما ارقام مربوط به واردات گوشت و محصولات لبنی در کشور، بسیار بلند و سرسام‎آور می‎باشد. طبق آمارهای اداره احصائیه مرکزی، افغانستان سالانه به ارزش حدود 190 ملیون دالر گوشت و محصولات لبنی وارد می‎کند. از این میان، 90 ملیون دالر در بخش واردات گوشت و حدود 100 ملیون دالر در بخش محصولات لبنی هر سال از کشور بیرون می‎شود. این آمارها نشان می‎دهد که افغانستان برای خودکفایی در این دو بخش هنوز راه طولانی در پیش دارد و برای افزایش تولیدات داخلی نیاز به سرمایه‎گذاری بیشتر است.
طبق تحقیقات کلیدگروپ، بیشتر مصرف‎کنندگان گوشت و محصولات لبنی وارداتی، خانواده‎ها و افرادی هستند که در شهرها زندگی می‎کنند. گوشت‎ها و مواد لبنی که در روستاها از سوی مالداران تولید می‎شود، تنها نیاز روستاها به این محصولات را کفایت می‎کند. با این حال، مقام های وزارت زراعت و مالداری، از تلاش های تازه جهت خودکفایی افغانستان در بخش گوشت و لبنیات خبر میدهند. ایجاد کشتارگاه های بزرگ و اصلاح نسل حیوانات شیرده، از برنامه های تازه وزارت زراعت است که قرار است به هدف تولید بهتر گوشت و محصولات لبنی بیشتر در سالهای پیش رو به اجرا گذاشته شود.

مصرف بیش از حد گوشت مرغ
ارقام مربوط به واردات سالانه گوشت مرغ نشان می‎دهد که افغانها گوشت مرغ را نسبت به دیگر گوشتها بیشتر به مصرف میرسانند. مسوولان وزارت زراعت و مالداری به صورت تخمینی میگویند که افغانستان سالانه به 172 هزار و 600 متریک تن گوشت مرغ نیاز دارد. از این میان تنها 84 هزار و 200 متریک تن آن در داخل کشور تولید می‎شود.
از طرف دیگر، آمارهای اداره احصائیه مرکزی نشان می‎دهد که افغانستان در سال 92، به ارزش 69 ملیون و 792 هزار دالر، در سال 93، به ارزش 63 ملیون و 877 هزار دالر و در سال 94، به ارزش 49 ملیون و 374 هزار دالر گوشت مرغ وارد کرده است. برازیل، ارجنتاین، کانادا، چین، دانمارک، ایران، پاکستان، هندوستان، تاجکستان و امارات متحده عربی، از صادرکنندگان عمده گوشت مرغ به افغانستان اند.
با این حال مسوولان وزارت زراعت میگویند در دو سال پسین این وزارت گام های عملی را جهت تولید گوشت مرغ توسط فارم های داخلی برداشته است. لطف‎الله راشد، سخنگوی وزارت زراعت، میگوید که صنعت مرغ پروری در کشور رو به رشد است. به گفته او، دولت در همکاری با مردم در صدد رشد این صنعت در ولایتها است. راشد افزود که دولت در دو سال گذشته، در ولایتهای ننگرهار، بلخ، فراه و هرات بیشتر روی این بخش سرمایهگذاری کرده است. این ولایتها به دلیل داشتن آب و هوای مناسب و همچنان علاقه مردم به پرورش مرغ بیشتر مورد توجه دولت قرار داشته است.
آمار وزارت زراعت و مالداری نشان میدهد در حال حاضر، 7932 فارم کوچک و بزرگ مرغ به هدف تولید گوشت در سراسر کشور وجود دارد. همکاری وزارت زارعت با این فارم‎ها صرفاً تخنیکی است. به عنوان نمونه، این وزارت میگوید در همکاری با سکتور خصوصی، 20 کارخانه تولید خوراک مرغ را فعال ساخته است.
تنها در جریان دو سال گذشته وزارت زراعت در همکاری با سکتور خصوصی توانسته است نزدیک به 210 فارم مرغ به هدف تولید گوشت را در سراسر کشور ایجاد کند. این وزارت در نظر دارد در سال 1396، فارمهای 25 و 30 هزار قطعهیی را در تمام ولایتها ایجاد کند. فعال‎سازی ماشینهای جوجه‎کشی با ظرفیت تولید 150 هزار جوجه در یک دوره یک ماهه از دیگر برنامههایی است که این وزارت در سال آینده به راه خواهد انداخت.
با این حال، در حال حاضر، هیچ فارم مرغ‎پروری دولتی وجود ندارد. همه فارمهای مرغداری موجود در کشور شخصی است و دولت تنها با دادن سبسایدی و کمکهای بلاعوض به مردم این فارمها را فعال ساخته است.
سخنگوی وزارت زراعت میگوید که دولت از 40 تا 60 درصد هزینه مالی ساخت این فارمها را در قالب کمکهای بلاعوض در اختیار افراد داوطلب میگذارد. این کمکها در مرکز کم‎تر و در روستاها و ولایتهای کشور به دلیل مشکلات اقتصادی مردم، بیشتر میباشد. وزارت زراعت امیدوار است که افغانستان در سالهای آینده از لحاظ تولید گوشت مرغ به خودکفایی برسد.

تخم مرغ
بخش دیگری از نیازمندی مهم خوراکی مردم ما تخم مرغ است. آمار دقیقی از نیازمندی‎های مارکیت افغانستان به تخم مرغ در دست نیست اما آمار واردات این قلم خوراکی نشان میدهد که افغانها رغبت زیادی به مصرف تخم مرغ دارند. طبق آمار اداره احصائیه مرکزی، در سال 1393، 812 ملیون و 245 هزار و 373 عدد تخم مرغ به ارزش 38 ملیون و 999 هزار و 418 دالر امریکایی به کشور وارد و به مصرف رسیده است. آمار مصرف تخم مرغ در سال گذشته نیز در همین مقیاس حفظ شده است. چین، ایران، پاکستان، هندوستان و تاجکستان، کشورهایی هستند که بیشترین صادرات تخم مرغ به افغانستان داشته‎اند.
با این حال، ارزیابیهای وزارت زراعت و مالداری از وضعیت بازار نشان میدهد در حدود 25 درصد از نیازمندیهای داخلی به تخم مرغ، توسط فارم‎های داخلی رفع میشود و 75 درصد باقی‎مانده از خارج کشـــور وارد مـــیشـــود. بــه اســـاس آمــــار ایـن وزارت، در حـــال حــــاضــــر، 934 فــــارم مــــرغ تخــمـی در کشور وجود دارد. یکــی از این فارمهای بــزرگ تولید تخم مرغ در ولایت ننگرهار قرار دارد. به گفته وزارت زراعت، این فارم روزانه 250 هزار عدد تخم مرغ تولید می‎کند که هر روز به بازار عرضه میشود.
چالش‎ها
با این حال، فارمداران داخلی که در زمینه تولید گوشت و تخم مرغ فعالیت دارند، کار و بار شان خالی از مشکلات نیست. داکتر محمدسعید پیمان، مسوول “شرکت و کشتارگاه مرغ زرینپر فیضی” در هرات، از عدم همکاری دولت با فارمداران شکایت دارد. به گفته وی، دولت باید در قسمت بلند بردن مالیه بر واردات گوشت و تخم مرغ اقدام کند.
احمدشاه حیدری، یکی دیگر از مالکان فارم مرغ در ولایت هرات، میگوید که تولیدات گوشت فارم زیر رهبری او تنها در هرات به مصرف میرسد. به گفته وی، به دلیل ناامنی در مسیر شاهراهها، فارمداران قادر نیستند که تولیدات شان را در ولایتهای همجوار هرات نیز بفرستند.
در ولایت هرات، بین 150 تا 200 فارم پرورش مرغ و تولید محصولات طیور وجود دارد که به طور اوسط ظرفیت پرورش 15 هزار قطعه مرغ و تولید 30 تا 40 تن گوشت مرغ در روز را دارند.
از سویی هم، فضلمحمد سیار، معاون اتحادیه فارمداران زون شرق کشور، می‎گوید در ولایتهای کنر، لغمان و ننگرهار، 3100 فارم مرغداری وجود دارد که از این میان 800 فارم به دلیل ناامنی‎ها در برخی از ولسوالی‎های این ولایت غیرفعال شده است. به گفته معاون اتحادیه فارم‎داران زون شرق، روزانه 70 هزار قطعه مرغ توسط این فارمها پرورش و به بازار عرضه میشود.
در همین حال، سراجالدین مهربان، رییس زراعت و مالداری ولایت بلخ، نیز به کلید گفت که نظر به آمار اتحادیه مرغداران بلخ، در این ولایت حدود 600 فارم مرغ موجود است که حدود 80 درصد آن را فارم های مرغ گوشتی و 20 درصد باقیمانده را فارم‎های مرغ تخمی تشکیل میدهد. رییس زراعت بلخ، واردات گــوشت و تخم مرغ خارجی را مشکل عمده فارمداران ایــن ولایـت خــوانــده و مــی‎گـویــد کـــه واردات گوشت و تخم مــرغ خــارجــی، تولیــدات داخلی را آسیب زده است.
همـچــنــان شــاه ولی اسمــاعیـــلخیـــل، رییس “شرکت افغــان اتــل”، در کنار انتــقــاد از واردات مرغ‎های بلیدر از پــاکستان، نبود مارکیت بـرای تولیـــدات داخـلـــی را از چــالـش‎هــای دیگــر ســـر راه فــارم‎داران افغان عنوان می‎کند.
با این حال، لطف الله راشد، سخنگوی وزارت زراعت و مالداری، میگوید در هماهنگی با دیگر وزارتهای ذی‎دخل، در تلاش اند که مقدار مالیه بر واردات محصولات مشابه داخلی را افزایش دهند. به گفته وی، از دو ماه بدین‎سو، وزارت مالیه به خاطر تشویق سرمایهگذاران داخلی، میزان مالیه بر واردات گوشت و تخم مرغ را تا 20 درصد افزایش داده است.
از سویی هم، سخنگوی وزارت زراعت افزود که هماکنون در سطح کشور، ۲۰ دستگاه تولید دانه مرغ وجود دارد که یکی از این دستگاهها به تازگی در ولایت ننگرهار آغاز به کار کرده است. به گفته وی، این دستگاه به هزینه ۴٫۸ ملیون دالر توسط سکتور خصوصی و به همکاری وزارت زراعت در ولسوالی”شیخ مصری” ولایت ننگرهار ایجاد شده که در هر ساعت ظرفیت تولید ۱۰ متریک تن دانه مرغ را دارد. به باور وی، این دستگاه ۴۰ تا ۵۰ درصد نیازمندی فارمهای مرغ ولایتهای نورستان، لغمان، کنر و ننگرهار را تأمین میکند و تلاشها به خاطر حل مشکل دیگر مرغداران نیز جریان دارد.

گوشت گاو و گوساله
با آن که افغانستان چراگاههای زیادی برای تربیت مواشی دارد و پیشه بسیاری از روستانشینها را تربیه و پرورش حیوانات اهلی تشکیل میدهد، اما هنوزهم افغانستان مقصد خوبی برای صادرات گوشت گاو و گوساله برای دیگر کشورها شمرده میشود. با آن که مقدار دقیق نیازمندی‎های مارکیت افغانستان به گوشت گاو و گوساله مشخص نیست اما ارقامی که کلیدگروپ به دست آورده است، نشان می‎دهد که سالانه بیش از 20 ملیون دالر به خاطر مصرف گوشت گاو و گوساله خارجی از کشور بیرون میشود.
براساس آمار اداره احصائیه مرکزی، مقدار واردات گوشت گاو و گوساله به افغانستان در سال 1392، 5213 تن به ارزش 10 ملیون و 465 هزار دالر، در سال 1393، 11747 تن به ارزش 26 ملیون و 153 هزار دالر و در سال 1394، 12.301 تن به ارزش 21 ملیون و 178 هزار دالر بوده است. این گوشتها بیشتر به شکل جامد، کنسرو و همچنان حیوان زنده جهت ذبح به افغانستان وارد شده است. پاکستان، هندوستان و امارات متحده عربی از صادرکنندگان عمده گوشت گاو و گوساله به افغانستان هستند. در کنار اینها، گزارشها میرساند که گوشتهای گاومیشهای پاکستانی به شکل غیرقانونی نیز به کشور وارد شده است. با این حال، دولت در نظر دارد با ایجاد کشتارگاههای تازه، زمینه را برای تولید گوشت گاو و گوساله در داخل کشور فراهم سازد. مسوولان وزارت زراعت میگویند که پنج کشتارگاه بزرگ از سوی این وزارت در حال ساخت است. به گفته این مسوولان، کار اعمار این کشتارگاهها در ولایتهای کابل، بلخ، هرات و کندهار جریان دارد و به زودی به بهرهبرداری سپرده خواهد شد. این مسلخها ظرفیت ذبح 500 رأس بز و گوسفند و 100 رأس گاو را در یک شیفت کاری 8 ساعته دارد. اما از طرف دیگر، افغانستان نه تنها گوشت گوسفند وارد نمیکند بلکه مقداری از گوشت گوسفند افغانستان به شکل قاچاق به کشورهای ایران و پاکستان نیز انتقال مییابد. داکتر محراب‎الدین احمدی، آمر مالداری ریاست زراعت ولایت هرات، می‎گوید که قاچاقچیان در فصل‎های مختلف سال، گوسفند و شترهای دو کوهانه را از این ولایت به کشورهای ایران و پاکستان قاچاق می‎کنند. وی افزود که اکثریت مالداران، مواشی خود را به دلیل ناامنی و خشک‎سالی به فروش می‎رسانند که این خود راه قاچاق را برای قاچاقچیان مواشی هموار ساخته است.

پرورش ماهی
هرچند درباره نیازمندی مارکیت افغانستان به گوشت ماهی رقم مشخصی در دست نیست اما آمارهای موجود در زمینه واردات این محصول نشاندهنده آن است که مقدار واردات گوشت ماهی به کشور اندک است. به گفته مسوولان اداره احصائیه مرکزی، در سالهای گذشته ارقام واردات گوشت ماهی چندان درشت نبود و تنها در سال 1394 خورشیدی، 30 تن گوشت ماهی به ارزش 46 هزار دالر امریکایی به کشور وارد شده است. در حال حاضر 1220 فارم ماهی گرمآبی در 12 ولایت کشور و 50 فارم سردآبی در 9 ولایت دیگر کشور از سوی سکتور خصوصی اداره میشود که بخشی از گوشت ماهی مورد نیاز بازار افغانستان از همین فارمها تهیه میشود.
با این حال، لطفالله راشد، سخنگوی وزارت زراعت، ماهیپروری را یک صنعت رو به رشد در کشور میخواند. به گفته وی، این صنعت در سالهای اخیر مورد توجه مردم قرار گرفته و تنها در جریان دو سال گذشته، حدود 750 فارم ماهی‎پروری از سوی سکتور خصوصی در کشور ساخته شده است. راشد میگوید که دولت نیز در این زمینه گامهای عملی را برداشته است: “چندی پیش فارم ماهی‎پروری قرغه از سوی وزارت زراعت دوباره احیا شد. این فارم در حال حاضر حدود 7 هزار ماهی نسلی در خود جا داده است. افغانستان از لحاظ واردات تخم ماهی به خودکفایی رسیده است، در حالی که پیش از این به ارزش 3 ملیون دالر تنها تخم ماهی از کشور فرانسه و استرالیا وارد شده بود.”
سخنگوی وزارت زراعــت تصــریح مــی‎کنـــد کـــه فارمهای  دولتی در حــال حاضـر تنهـا بـــه هـدف نــســل‎پــــروری فعالیـت میکند و قــرار اسـت در ســــال آیـنــده، فــــــارمهـــــای مـاهـــی‎پــروری کاپیســا و هرات نیز ازسویوزارت زراعـت احیا شود.

وضعیت لبنیات از چه قرار است؟
ارزیابی که از سوی وزارت زراعت در قسمت نیازمندی بازار کشور به شیر صورت گرفته، نشان میدهد که مارکیت افغانستان سالانه به 2 ملیون و 336 هزار متریک تن شیر ضرورت دارد. این درحالیست که تولید شیر در کشور نظر به آمار وزارت زراعت، به یک ملیون و 835 هزار و 200 متریک تن در سال میرسد. مقدار شیر باقی‎مانده هنوزهم از خارج کشور وارد میشود. مسوولان وزارت زراعت میگویند که 70 درصد از شیرهای وارداتی در شهرهای بزرگ به مصرف میرسد، زیرا در این شهرها امکان دسترسی به شیر داخلی کم‎تر است و باشندگان روستاها نیز حدود 30 درصد از شیر وارداتی را مصرف میکنند.
براساس آمار وزارت زراعت، در حال حاضر، 23 فابریکه پروسس لبنیات در کشور فعال است و ظرفیت پروسس این فابریکهها به 160.5 متریک تن شیر در روز میرسد. به گفته مسوولان وزارت زراعت، رقم پروسس کنندههای کوچک، از صدها کارخانه تجاوز میکند.
براساس آمار اداره احصائیه مرکزی، آمار واردات محصولات لبنی به کشور از این قرار است:

وزارت زراعت و مالداری کشور میگوید سعی این وزارت بر آن است که نسل حیوانات شیرده را اصلاح کند. به همین منظور، این وزارت در نظر دارد در سال 1396، حدود 120 هزار نسل گاو شیرده را اصلاح کند و در اختیار مالداران قرار دهد. مسوولان این وزارت ابراز امیدواری میکنند با اصلاح نسل حیوانات شیرده بتوانند تولیدات شیر داخلی را افزایش و حجم واردات محصولات مشابه خارجی را کاهش دهند.